অসমীয়া কাব্য সাহিত্যত চনেট কবিতাৰ চমু আলোকপাত

অসমীয়া কাব্য সাহিত্যত চনেট

কবিতাসমূহ পশ্চিমীয়া সাহিত্যৰ পৰা

আমদানিকৃত অনুপম অৱদান । চনেটৰ

অসমীয়া প্ৰতিশব্দ বহুতেই চতুদৰ্শপদী

কবিতা বুলি অভিহিত কৰিলেও ই

প্ৰকৃততে শুদ্ধ নহয় । কাৰণ অসমীয়া চনেটৰ

ক্ষেত্ৰত পদৰ সংখ্যা দৰাচলতে

আঠাইশটাকৈ থাকে । পয়াৰৰ আধাৰত

ৰচিত প্ৰতিটো চৰণবন্ধত দুটাকৈ পদ

থাকে আঠ আৰু ছয়মাত্ৰাৰ বিন্যাসত ।

গতিকে চনেটক চতুদৰ্শ পংক্তিক

কবিতা বুলিলেহে শুদ্ধ হ’ব । গুৰুত্বপূৰ্ণ

এইটো যে চনেটৰ এনেকুৱা কাব্যৰূপ য’ত

সকলোবোৰেই গৌণ ছন্দৰূপটোৱে মূখ্য ।

অসমীয়া সাহিত্যত দুই ধৰণৰ চনেট পোৱা

যায় – প্ৰেট্ৰাকীয় অথবা ইটালীয়

ধ্ৰুপদী আৰু ছেক্সপীয়েৰ

বা ইংৰাজী ৰমন্যাসিক । চনেটৰ সন্দৰ্ভত

এজন ইংৰাজ সাহিত্যিক D.G.Rosseti য়ে

কৈছে

” A sonet is moment’s monument

Memorial from the soul`s eternity

To one dead deathless hour.”

অৰ্থাৎ কবিৰ কাৰণে চনেট হ’ল কবিতাৰ

সেই উৎকৃষ্টতম মাধ্যম যাৰ জৰিয়তে

কবিয়ে তেওঁৰ অন্তলীন উপলব্ধি, বেদনা

আৰু গৰিমা, উচ্ছলতা আৰু ব্যথৰ্তা ,

অভ্ৰভেদী উচ্ছাস আৰু গভীৰতম উপলব্ধি

সকলোখিনি সুতীব্ৰ ৰূপত ব্যক্ত কৰিব

পাৰে । ই হ’ল ক্ষণিকৰ স্তম্ভ ।

অসমীয়া প্ৰথম চনেট কবিতাটো হ’ল

হেমচন্দ্ৰ গোস্বামীয়ে ৰচনা কৰা

প্ৰেট্ৰাকীয় আৰ্হিৰ ‘প্ৰিয়তমাৰ

চিঠি’। গোস্বামীৰ আন চনেট সমূহ হ’ল

‘কাকো আৰু হিয়া নিবিলাও’,

‘কাকূতি’, ‘ধৰা পৰা’, আদিত ইটালীয়

আৰ্হিৰ প্ৰভাৱ দেখা যায় । ‘প্ৰিয়তমাৰ

চিঠি’ত কেনেদৰে প্ৰাকৃতিক চিত্ৰৰ

সহায়ত ভাৱ প্ৰকাশ কৰিছে মন কৰক ।

‘সৌন্দৰ্য্যৰ বুকুৰ কাঁচলি উদঙাই প্ৰকৃতিৰ

চোঁ-ঘৰ চালো পিত পিত কুকুৰঠেঙীয়া

এই আখৰকিটিত যি অমিয়া গঢ়া আছে

ক’তো আৰু নাই কবি নিকুঞ্জত ফুলি ক’ত

কবিতাই মলয়াত উটি উটি ফুৰে

পৃথিৱীত তোমাৰ চিঠিয়ে কিন্তু

জানে যিটি গীত কবিতাৰ কাব্যে

তাৰ গোন্ধকে নাপায় ।’ ইয়াৰ পাছত

পদ্মনাথ গোহাঁঞি বৰুৱাদেৱেও চনেট

ৰচনা হাত দিয়ে । তেঁওৰ ‘জুৰণি’

কবিতা পুথিৰ প্ৰথম বাইশটা কবিতাই

চনেট । ‘কবি’, ‘কবিতা’, ‘কল্পনা’ আদি

চনেট সমূহত স্তৰ বিভাগ নাই যদিও

ক্ৰমবিকাশ, সংযত কল্পনা আৰু

প্ৰকাশভংগীৰ গাম্ভীৰ্য্য বিদ্যমান ।

ইয়াৰ কিছুমান চনেটৰ লঘু কল্পনা বা

টুলুঙা ভাৱৰ প্ৰকাশ ঘটিলেও চনেটৰ

মৰ্য্যাদা লাঘৱ হোৱা নাই ।

ইয়াৰ পাছত পাঁও আমি অন্যতম চনেট কবি

হিতেশ্বৰ বৰবৰুৱা দেৱক । ১৯১৮ চনত সৰ্বমুঠ

১২৮ টা চনেট

কবিতাৰে অসমীয়া সাহিত্যৰ প্ৰথম খন

চনেট কবিতা পুথি প্ৰকাশ পাই ‘মালচ’

নামেৰে । সকলোবোৰ চনেট কবিতা

ৰসঘন নহ’লেও বেছিভাগতে গাম্ভীৰ্য্য,

ভাৱৰ ঐক্য আৰু অনুভূতিৰ সংযম সংৰক্ষিত

হৈছে । বৰবৰুৱাই পুনৰ নিজ পুত্ৰশোকত

১৯২১ চনত আন এখন চনেট কবিতাৰ পুথি

‘চকুলো’ । ‘মালচ’ৰ চনেট সমূহ যিদৰে

জীৱনৰ বিচিত্ৰ উপলব্ধি, সংবেদন আৰু

সংযত গম্ভীৰ প্ৰকাশ তেনেদৰে চকুলোত

শোকাকুল হৃদয়ক চেপি ৰখাৰ বেদনাৰ

নিগৰিত অশ্ৰু । কবিৰ দুখবোৰ আছে কিন্তু

নিৰাশাবাদী নহয় ।ইয়াৰ উপৰিও

বৰবৰুৱাৰ কিছুমান চনেট ‘ঢোপাকলি’

নামৰ

পুথিতো ওলাইছিল । ছনেট ৰচনা আৰু

পৈণত অমিত্ৰাক্ষৰ ছন্দৰ ব্যৱহাৰত

বৰবৰুৱাৰ স্থান অদ্বিতীয় ।

হেম বৰুৱা দেৱৰ ‘মমতাৰ চিঠি’ এখন

চিঠি সুন্দৰ চনেটৰ উদাহৰণ । মুঠতে ছনেট

কবিতা সমূহে অসমীয়া সাহিত্যলৈ এক

নতুন ধাৰা আনিলে । আধুনিক কবিসকলৰ

দুবোৰ্ধ্য কবিতাৰ বিপৰীতে ছনেট সমূহ

ভাৱ গধুৰ হ’লেও বুজাত সহজ ।

পৰৱৰ্তী লেখাত সুযোগ

পালে বিতংভাৱে আলোচনা কৰা হ’ব

ইয়াৰ ওপৰত ।

[ প্ৰসংগ পুথি-

ক) অসমীয়া সাহিত্যৰ

ৰূপৰেখা

খ) অসমীয়া সাহিত্যৰ ইতিবৃত্ত

গ) সাহিত্য উপক্ৰপমণিকা ]

যতীন্দ্ৰনাথ দুৱাৰা'ৰ কবিতাৰ প্ৰেম আৰু বিষাদ

সকলো দেশৰ সকলো কালৰে
সাহিত্য প্ৰেম এটা প্ৰধান বিষয় ।
সাহিত্যই মানৱ প্ৰাণৰ সকলোধৰণৰ
অনুভূতিক প্ৰকাশ বহন কৰে । তাৰে
ভিতৰত প্ৰেমো অন্যতম আৰু প্ৰেমৰ
পৰাই বিষাদৰ জন্ম । কোৱা হয় প্ৰেম আৰু
বিষাদ এটা মূদ্ৰা, দুটা পিঠি ।
অসমীয়া কবিতাত নানা ৰূপে,নানা
ভাৱে প্ৰেমে আত্ম প্ৰকাশ কৰা দেখা
যায় । মানৱ জীৱনৰ সবাতোকৈ সুকুমাৰ
এই অনুভূতিটো ৰমন্যাসিক যুগতে
অসমীয়া কবিতাত সোমাই পৰিছিল।
প্ৰথম অৱস্থাত কবিতাত প্ৰেম আছিল ৰূপৰ
বন্দনা আৰু ব্যক্তিগত হুমুনিয়াহৰ মাজতে
সীমাবদ্ধ । ক্ৰমে প্ৰতিদিনে নতুন
ৰূপেৰে সজ্জিত হোৱা কবিতাৰ
জগতখনিত প্ৰেমৰ ৰূপো নিতৌ সলনি
হবলৈ ধৰিলে । তাৰে মাজতে চমক
লগা বুকু চুই যোৱা বহু কবিতাও সৃষ্টি
হৈছে ।
অসমীয়া কবিতাৰ জগত খনৰ সবাতোকৈ
কোমল আৰু ঠুনুকা মনৰ কবিজন হ’ল যতীন্দ্ৰ
নাথ দুৱৰা ।
প্ৰেমৰ কবি ৰূপে খ্যাত দুৱৰাৰ কবিতাৰ
ঘাই ভাব হল প্ৰেম আৰু প্ৰেমে দি
যোৱা কৰুণ বিষাদ । তেওঁৰ কবিতাৰ
সুকোমল শব্দ আৰু মনোৰম প্ৰতীকি
প্ৰকাশে পাঠকৰ মনত এক সোণালী
বিষাদৰ ছাঁ পেলায় । দুৱৰাৰ কবিতাৰ
উত্স হ’ল তেওঁৰ ব্যৰ্থ প্ৰেম; তেওঁৰ এই
প্ৰেম একান্ত
ব্যক্তিগত যদিও তাৰ প্ৰকাশৰ
মনোহাৰীত্বৰ বাবেই সাৰ্বজনীন
আবেদন লাভ কৰিছে । অসমীয়া
কবিতাৰ মাজত সকলোতকৈ মন-পৰশা
প্ৰেমৰ কবিতা দুৱৰাৰ কাপেৰেই
নিগৰিছে বুলি কোৱা হয় ।
যতীন্দ্ৰনাথ দুৱৰাৰ হিয়াখনিও –
জেতুকা পাতৰ দৰে সেউজীয়া বননিৰ
বৰণেৰে ঢকা –জেতুকা পাতৰ দৰে
মোহাৰিলে দেখা পোৱা ৰঙা ৰঙৰ
প্ৰতীক কবিৰ ব্যক্তিগত বিৰহৰ
বেদনাহে । ব্যৰ্থ প্ৰেমৰ বিৰহ বেদনাত
উটি বুৰি কবি ভাৰাক্ৰান্ত । ব্যৰ্থ
প্ৰেমৰ বিৰহৰ কাৰুণ্যই কবিক অসমীয়া
কাব্য জগতত এজন শ্ৰেষ্ঠ গীতি কবি ৰূপে
প্ৰতিষ্ঠা কৰি থৈ গ’ল ।
বিষাদৰ কবি দুৱৰাৰ বাবে বিষাদ
তেওঁৰ আলসুৱা হিয়াৰ সম্পদ। আকৌ
ভালপোৱাও তেওঁৰ বাবে এক বিষাদৰ
সম্পদ । ই অযাচিতে আহি সুখ সপোনৰ
লহৰেৰে জীৱন ভৰাই তোলে । কিন্ত
সপোনৰ বাণী আতৰি গ’লেই
ভালপোৱাই এৰি থৈ যায় ৰিক্ত
নিঃস্ব হৃদয়। তেতিয়া হৈ পৰে কবি
নিঃসংগ । এই নিঃসংগতা
তেওঁলৈ,তেওঁৰ যৌৱনৰ উপহাৰ । যৌৱনৰ
আগবেলাত কবিৰ জীৱনলৈ প্ৰেম
আহিছিল , প্ৰেমিকাৰ প্ৰেমভৰা হিয়া
বিচৰণ কৰিছিল । কিন্ত আশাহত কবিয়ে
বুজি পালে যে,প্ৰেম তেওঁৰ বাবে এক
দূৰৰ সপোন মাথোন ।
প্ৰেম হ’ল এক অদ্ভুত অনুভূতি,ইয়াক সহজে
চিনা নাযায়। কেতিয়াবা দুটি এটি
আলসুৱা অনুভৱকো মিছাতে প্ৰেম বুলি
কল্পনা কৰা হয় । তাৰ পাছত বহু পলমকৈ
সাৰ পোৱা হিয়াই নিজকে আৱিস্কাৰ
কৰে সীমাহীন শূণ্যতাৰ মাজত। সপোনৰ
পাছত ৰৈ যায় মাথোন এমুঠি ৰিক্ত
অনুভৱ । কবি দুৱৰাৰো তেনে এক অনুভৱেই
প্ৰকাশ পাইছে এই ফাঁকি কবিতাত
কোনোয়েবা চুই যায় কোনোয়ে দূৰতে
চায়
চেনেহ কণিকা বুলি কৰে তাকে ভুল,
সপোন আতৰি গলে দিঠকে জনাই দিয়ে
বাটৰ কাষৰ মই বনৰীয়া ফুল।
যতীন্দ্ৰনাথ দুৱৰা প্ৰেমৰ কবি হ’লেও
সচৰাচৰ প্ৰেমৰ কবিতাত থকাৰ দৰে
তেওঁৰ কবিতাত প্ৰিয়াৰ দৈহিক
সৌন্ধৰ্যৰ প্ৰাণ চমকোৱা বিৱৰণ নাই ।
হিয়াহীন প্ৰিয়াৰ উপেক্ষাৰ
সোঁৱৰণীহে তেওঁৰ বাবে বেছি তীব্ৰ ।
দুখকে লিৰিকি বিদাৰি তেওঁ বাস
কৰে বিষাদৰ নিৰ্জন দ্বীপত, সেই দ্বীপত
বাৰে বাৰে খুন্দা খাইহি সোঁৱৰণীৰ
জোঁৱাৰে ।
দুৱৰাৰ প্ৰেমৰ কবিতাবোৰ তেওঁৰ
দিনলিপিৰে একাংশ । তেওঁৰ কবিতা
পঢ়িলে ভাব হয় এই বোৰ যেন এজন
অৱহেলিত নিস্প্ৰেষিত মানুহৰ নিজৰ
সৈতে পতা কথাহে । তেওঁৰ সন্মুখত
পৰিপূৰ্ণ পৃথিৱীৰ আনন্দৰ মেলা,তাত
তেওঁৰ কোনো অংশ নাই । কোনো এক
অন্ধকাৰ ক্ষেত্ৰৰ পৰা সোনোৱালী
পোহৰেৰে ভৰা,ৰং উলাহৰ ফালে
তেওঁ হেঁপাহ আৰু বিষাদেৰে চাই
আছে । তেওঁৰ হাতত আছে শূণ্য পাত্ৰ ।
কবিৰ ব্যক্তিগত জীৱনৰ দুখে পাঠকৰ হৃদয়
তিয়াই যায় যদিও তেওঁৰ কবিতাই
পাঠকক অন্ধকাৰত নথয় ।
শেষত কবিয়ে পাহৰণি নৈৰ দাঁতিত
নিৰলে থাকি তেওঁৰ হৃদয়ৰ ভাৱ ভাষা
বীণৰ জৰিয়তে পৃথিৱীখনিক শুনাবলে
প্ৰয়াস কৰিছে ।
“নিৰলে থাকিম বুলি সাঁজিছো
ইয়াতে পঁজা
দাঁতিয়েদি বৈ যায় পাহৰণি নৈ,
ধুনীয়া জোনাক ৰাতি বহি তাৰ
পাৰতেই
শুনাম জীৱন গীতি বীনখনি লৈ।”

কাণখোৱা পুথি আৰু ইয়াৰ বিষয়বস্তু

শ্ৰী শ্ৰী কৃষ্ণায় নমঃ |

কাণখোৱা

শ্ৰী কৃষ্ণায় যাদৱেন্দ্ৰায়

জ্ঞানমুদ্ৰায় যোগিনে |

নাথায় ৰুক্মিণীশায়

নমো বেদান্তবেদিনে ||

ঘোষা

ঘুমটি যায়োৰে , অৰে কানাই ,

হুৰে কাণখোৱা আসে |

সকল শিশুৰ কাণখাই খাই , আসয়

তোমাৰ পাশে ||

পদ

মাৱৰ বচন শুনি পাশ চাপি

হাসিয়া বোলে কানাই |

কেনেকুৱা গোটে কান খাই ফুৰে

চিনোৱা হাৰলি আই ||

তাৰ নাম শুনি ঘুমটি নাসয়

ডৰে কাম্পে মোৰ বুক |

দেখিলে লৱড়ি পলাইবাক পাৰি

সত্বৰে চিনোৱা মোক ||

অনাদি স্বৰূপে জগত স্ৰজিলো

চৰাচৰ ভেদ কৰি |

সমস্তে জগত প্ৰতিপাল কৰি

আত্মাৰূপে আছো ধৰি ||

ব্ৰহ্মা মহেশ্বৰ আদি কৰি যত

সমস্তে মোৰ স্ৰজনা |

মইস নাজানিলো সিটো কাণখোৱা

স্ৰজিলেক কোন জনা ||

বিষ্ণুৰূপে মইজ বৈকুণ্ঠৰ হন্তে

চড়িয়া গৰুড় স্কন্ধে |

সমস্তে জগত বিচাৰি চাহিলো

ফুৰিয়া আতি প্ৰৱন্ধে ||

স্বৰগী নৰকী দুৰ্জ্জন মহন্ত

বিচাৰি ফুৰিলো পাচে |

সিয়োকালে মই লাগ নপাইলোহো

কাণখোৱা কৈত আছে ||

প্ৰথমতে মই অৱতাৰ ভৈলো

দিব্য মত্স্য ৰূপ ধৰি |

চাৰিয়ো বেদক পাতালৰ হন্তে

আনিলো সঙ্গে উদ্ধাৰি ||

পাচে সেহি ঠাই বঢ়াই মত্স্য কায়

যুড়িলো সাগৰ তীৰ |

সিয়ো কালে মই লাগ নপাইলোহো

কাণখোৱা কেন বীৰ ||

কূৰ্ম্মৰূপে মই মন্দৰ ধৰিলো

সাগৰ মথিবে লাগি |

যত জলচৰ খলকি সাগৰ

সমস্তে পলাইল ভাগি ||

কালকূট বিষ উচ্চৈঃশ্ৰৱা হয়

লক্ষ্মীয়ো বজাইল পাচে |

সিয়ো কালে মই লাগ

নাপাইলোহো

কাণখোৱা কৈত আছে ||

বৰাহ স্বৰূপে পৃথিৱী উদ্ধাৰি

আনিলো দন্তৰ আগে |

হিৰণাক্ষ্য নামে বীৰক বধিলো

যুদ্ধ কৰি বড় ৰাগে ||

মোৰ ভয়ে যত অসুৰ পলাইল

কম্পি গৈলা ত্ৰিজগত |

সিয়ো কালে মই লাগ

নাপাইলোহো

কাণখোৱা কেন মত ||

স্ফটিকৰ স্তম্ভে বাজ ভৈলো পুনু

নৰসিংহ ৰূপ ধৰি |

হিৰণ্যকশিপু বীৰক বধিলো

নখ অগ্ৰে হিয়া ছিড়ি ||

জঁটাৰ ছাটত মেঘ উৰুৱাইলো

মেদিনী কম্পাইলো বলে |

সিয়ো কালে মই লাগ

নাপাইলোহো

কাণখোৱা কাক বোলে ||

বামন স্বৰূপে দেৱ কাৰ্য্য সাধি

বলিক ছলিবে গৈলো |

দান লওঁ বুলি তিনি পদ ভূমি

ত্ৰৈলোক্য যুড়িয়া লৈলো ||

উপায় কৰিয়া বলিক ছলিয়া

পঠাইলো পাচে পাতালে |

কাণখোৱা নামে বীৰগোট আছে

নুশুনিলো সিয়ো কালে ||

পৰ্শুৰাম ৰূপে তিনি সাত বাৰ

পৃথিৱী পৰ্যাট্য ফুৰি |

ক্ষত্ৰিয়ক কাটি নিক্ষত্ৰিয় কৈলো

হাতত কুঠাৰ ধৰি ||

ক্ষত্ৰিয়ৰ নাম নথৈলো সংগ্ৰাম

কাটিলো পেটৰ চৱা |

সিয়ো কালে মইচ লাগ

নাপাইলোহো

কাণখোৱা কেনেকুৱা ||

ৰামৰূপে মইন সীতাৰ নিমিত্তে

সাগৰ ভৈলোহো পাৰ |

সবংশে ৰাৱণ ৰাক্ষস বধিলো

খণ্ডিলো ভূমিৰ ভাৰ ||

দেৱাসুৰ নৰ ভালুক বানৰ

সবে আইল মোৰ কাছে |

লংকা নগৰীত কাণে নুশুনিলো

কাণখোৱা কৈত আছে ||

হলীৰাম ৰূপে লাংগল ধৰিলো

সম কৰি খাল বাম |

সমস্তে পৃথিৱী বাই বাটি থৈলো

লৈলো হলধৰ নাম ||

সিয়ো কালে মই লাগ নপাইলোহো

আবে মনে মনে গুণো |

কাণখোৱা নামে বীৰ গোট আছে

আজি তযু মুখে শুনো ||

আসিয়া ইবাৰ কৃষ্ণ অৱতাৰ

হুয়া আছো তযু ঘৰে |

কাণখোৱা নাম শুনি মোৰ গাৱ

থৰথৰি কাম্পে ডৰে ||

ঘুমটিৰ ছলে নিচুকিয়া মইে

চক্ষু মেলি আছো চাই |

কেনেকুৱা গোটে কাণ খাই ফুৰে

চিনায়োক মোক আই ||

কৃষ্ণৰ বচন শুনিয়ো যশোদা

তয় হুয়া ৰহি আছে |

একোৱে উত্তৰ দিবাক নপাৰি

হাসি মাতিলন্ত পাচে ||

মিছা সে বুলিয়া মুখে স্তন দিয়া

কৃষ্ণক সাৱটি ধৰি |

শ্ৰীধৰ কন্দলি কহে কৃষ্ণ কেলি

ডাকি বোলা হৰি হৰি ||

ঘোষা

উঠা উঠা হৰি, এ চান্দবয়ন, অ’

হৰি পদ্মনয়ন |

পুহাইল নিশি, মেলা ধেনুগণ ,

উঠা উঠা হৰি এ’

পদ

একদিনা প্ৰতি ভকত -বত্সল

কৃপাময় দেৱ হৰি |

ৰজনী প্ৰভাতে শুতিয়া আছন্ত

মিছা অপমান কৰি ||

সেহি সময়ত গোপ শিশু যত

আসি বোলে যশোদাক |

খেড়ি খেলাইবাক লাগয় সুন্দৰ

সত্বৰে কৃষ্ণক ডাক ||

শুনিয়া তেখনে নন্দৰ ঘৰিণী

কৃষ্ণক ডাকিবে লৈলা |

এত নিদ্ৰা কৰ কিসৰ ভাগৰ

আদিত্য উদয় ভৈলা ||

উঠিয়ো কৃষ্ণাই হাৰলি বোপাই

ৰোষ-তাপ ত্যাজি মনে |

পুহাইল ৰজনী উঠ যদুমণি

বুলি ডাকে শিশুগণে ||

যশোদাৰ বাণী শুনি চক্ৰপাণি

বোলন্ত নামাতা মাৱ |

তোমাৰ আতাই বোপাই বোলন্তে

নুজুৰাই মোৰ গাৱ ||

দিন চাৰি পাঞ্চ নুঠবো নখাইবো

নযাইবো গোৰক্ষ স্থান |

দুৰ্যশ কলঙ্ক দুঃখ সুমৰন্তে

নসহে মোৰ পৰাণ ||

মইহ নাৰায়ণ জগত কাৰণ

তুমি গোৱালৰ জীয় |

তথাপি তোমাক দেখন্তে ডৰত

উৰি যায় মোৰ জীৱ ||

যত খাও দাওঁ তভো শুখাই যাওঁ

নাহি মোৰ উদগ তি |

হাত মুষ্টি যেন কঙ্কাল খানি যে

বান্ধত ছিণ্ডিল আতি ||

নিজৰূপে মই অনন্ত ব্ৰহ্মাণ্ড

স্ৰজি আছোঁ লীলা কৰি |

সমস্তে জগত প্ৰতিপাল কৰি

আত্মাৰূপে আছোঁ ধৰি ||

ব্ৰহ্মা আদি কৰি যত চৰাচৰ

মোকে সেৱা কৰি যাই |

তোৰ ঘৰে আসি গৰু চাৰি ফুৰো

কৰকৰা ভাত খাই ||

নাৰায়ণ ৰূপে অনন্ত শয্যাত

জলত কৰি শয়ন |

নাভি পদ্ম হন্তে ব্ৰহ্মা ওপজাইলো

স্ৰজিলো তিনি ভুৱন ||

বেদক পঢ়াইলো তত্ত্ব জ্ঞান কৈলো

অজ্ঞান কৰিলো দূৰ |

তোহোৰ ঘৰত যতেক ঐশ্বৰ্য্য

সবে ভৈল মষিমুৰ ||

হংস ৰূপে মই স্বৰ্গক কম্পাইলো

ব্ৰহ্মাৰ সভাত ৰৈলো |

মুনি সমস্তৰ সংশয় ছেদিলো

আত্ম তত্ত্ব জ্ঞান কৈলো ||

মুনি সিদ্ধসবে সাদৰিলে মোক

প্ৰণামিলা সৃষ্টি কৰে |

আবে আসি মই কৰাতৰ কাজী

নভৈলো তোহোৰ ঘৰে ||

ব্যাস ৰূপে মই চাৰিয়ো বেদৰ

কৰিলোহো শাখা-ভেদ |

জ্ঞান কৰ্ম্ম ভক্তি প্ৰবৃত্তি নিবৃত্তি

দিলো সবে পৰিচ্ছেদ ||

বেদৰ ৰহস্য ভাগৱত ধৰ্ম্ম

নিবন্ধিয়া থৈলো পুনু |

মূৰ্খতো অধিক কৰি আবে তুমি

মোক বোলা জড় কানু ||

অসুৰৰ ভয়ে পূৰ্ব্বে দেৱগণে

চিন্তিলে গৈয়া আমাক |

চতুৰ্ভূজ ৰূপে আসি তাৱক্ষণে

দেখা দিলো তাসম্বাক ||

মোৰ ৰূপ দেখি চমক লাগিল

ত্ৰিদশে পৰিল ঢলি |

আবে তুমি মোক বিগুটিয়া মাতা

কলিয়া কলিয়া বুলি ||

মোহিনী স্বৰূপে সাগৰ মথিলো

আসিল লক্ষ্মী বজাই |

ব্ৰহ্মাদিক ত্যাজি মোক ভজিলেক

হৃদয়ত দিলো ঠাই ||

হেন লক্ষ্মীপতি আসি তোৰঘৰে

কাল গুণি আছো ৰই |

ধান্য মুঠি দিয়া ফল কিনি খাওঁ

তাহাত মৰিলি ডেই ||

তাত অনন্তৰে ধন্বন্তৰী ৰূপে

অমৃতৰ ঘঁট ধৰি |

সাগৰৰ হন্তে বাজ ভৈলো মইড

জগত প্ৰখ্যাত কৰি ||

মোহিনী স্বৰূপে অমৃত পিয়াইলো

সাধিলো দেৱৰ কাম |

তোৰ ঘৰে আসি বৰ যশ পাইলো

লৈলো দধি চোৰ নাম ||

কপিল স্বৰূপে কৰ্দ্দমৰ ঘৰে

হুয়া মইব অৱতাৰ |

দেৱহুতি নামে মাতৃক তাৰিলো

কহিয়া তত্ত্ব বিচাৰ ||

আবে আসে মই্ তযু ঘৰে আছোঁ

দেহাক কৰি স্বচ্ছন্দ |

আছোক আমাত জ্ঞান সুৰি লৈবা

দিনে ৰাতি কৰা দ্বন্দ্ব ||

বামন স্বৰূপে বলিক ছলিলো

বিশ্বৰূপ দৰশাইলো |

চৰণৰ নখে কটাহ ফুটাইলো

গঙ্গাক আনি নমাইলো ||

সেহি পদ জল শিৰত ধৰিল

মহেশে বাটত পাই |

আবে তুমি মোক বিগুটিয়া মাতা

দিয়া মাটি খোৱা দায় ||

হৰি অৱতাৰে গজেন্দ্ৰক মই

মুকুতি পদক দিলো |

যজ্ঞ ৰূপে মইি স্বৰ্গক চলিয়া

আপুনি উপেন্দ্ৰ ভৈলো ||

পৃথু অৱতাৰে সাত পৃথিৱীৰ

ভৈলোহো এক নৃপতি |

বাপেৰ কালৰ পুত্ৰ পাইলি মোক

মাতস তইি বিগুটি ||

দুষ্কৰ তপক আচৰিলো মইো

ঋষভ স্বৰূপ হুই |

দত্তাত্ৰেয় নামে যদু নৃপতিক

নিস্তাৰিলো জ্ঞান কই ||

জীৱন্তে ধ্ৰুবক থাপিলো স্বৰ্গত

এক দিৱ্য ৰূপ ধৰি |

গোৱালৰ জীয় হুয়া তুমি মোক

কৰাহা এত চাতুৰী ||

নাৰায়ণ ৰূপে ভাগৱত ধৰ্ম

কৰিলো মইূ বিদিত |

নৰ নাৰায়ণ ৰূপে তপ কৰি

জগতৰে চিন্তো হিত ||

আনো যত মোৰ মহিমা আছয়

কহিবাক লাগে কিক |

মইি হেন পুত্ৰৰ মাৱ বোলাইবাক

তোমাৰ আছোক ধিক ||

কিছু কিছু কৰি দেখিয়া আছাহা

তথাপি কৰা আক্ৰোশ |

এক ক্ষণিতেকে সুৰুতি উৰাইবো

নথাকোক মোৰ দোষ ||

কাঠ বাঁজী বুলি জগতে হাসয়

দেখিয়ো সুঁমৰে হৰি |

মইখ আসি তোৰ ঘৰে পুত্ৰ ভৈলো,

সিটো দুঃখ দূৰ কৰি ||

তথাপি আমাৰ স্নেহ নজানস

নকৰ মোত বিশ্বাস |

আগে যে আছিলি তেনয় কৰিবো

দিন চাৰি বাট চাস ||

মোহোৰ মুখত লাজ লাগে বড়

তোমাৰ গুণ কহন্তে |

দুই ওষ্ঠ ফাটি তেজ বৈ যায়

বাঁশৰ বাংশী বজান্তে ||

ছৰতি সোণাৰে বাংশী গঢ়াই

নেদা

ৰাজ পটেশ্বৰী হুই |

গাঁতত পোটন্তে পেটাৰি বান্ধন্তে

ধনত লাগিবে জুই ||

গৰু ঝাকক লাগি অন্ন দি পঠাস

সিয়ো হোৱে এক মুণ্ঠি |

এক গ্ৰাস খাইলে আউৰ গ্ৰাস নাটে

যাওঁ আধা পেটী উঠি ||

গৰু আগুৰন্তে ধাতু যায় মোৰ

কণ্টক বনৰ সান্ধি |

চৌপৰ দিনটো লৱড়িয়া ফুৰো

নটুৱা-টনাক পিন্ধি ||

কুটকুৰা চুলি পৰে গৰু ধূলি

কুকুহা পড়িয়া যাই |

গোটা গুটি কৰি জণ্টা বান্ধিলেক

তৈলে মাথা দেখা নাই ||

কথাক কহন্তে ক্ৰন্দন আসয়

যত অপমান পাওঁ |

যেবে হওঁ মই সি বাপৰ পুত্ৰ

তোক তেৱে কন্দুৱাওঁ ||

কংস মামা মোৰ সাৰথি আছয়

আমাক নিব মতাই |

ইটো অপমান সকলে শুজিবো

মথুৰা পুৰীক যাই ||

দৈৱকী আইত মোৰ বৰ বুলি

থাকিবো তাহান পাশ |

আমাক দেখিবে লাগিয়া তোমাৰ

হৈবে বৰ হাবিয়াস ||

কৃষ্ণৰ বচন শুনিয়ো যশোদা

পুনু মাতে পাশ চাপি |

এত হাবিয়াস মোৰ মাথা খাস

নাকান্দিবা মোৰ বাপী ||

মইক অভাগীৰ ইবাৰ দোষক

মৰশিয়ো বনমালী |

আন কাল যদি দোষ দেখা মোৰ

পাৰিবাহা মোক গালি ||

মাৱৰ কাৰুণ্য বচন শুনিয়া

সন্তোষিত ভৈল মন |

এক ডেৱে গৈয়া কোলাত চড়িয়া

পিবাক লাগিয়া স্তন ||

পৰম আনন্দে থাকিলন্ত কৃষ্ণ

চাৰু দন্ত দৰশাই |

ব্ৰহ্মাণ্ডৰ সুখে থাকিল যশোদা

কৃষ্ণৰ বন্দন চাই ||

শুনা সভাসদ হুয়া নিশৱদ

শিশু গোবিন্দৰ কেলি |

কৃষ্ণৰ অৰুণ চৰণ পঙ্কজ

কৰিবা মনে সেৱলি ||

শ্ৰীধৰ কন্দলি কহে কৃষ্ণ কেলি

কৃষ্ণৰ ভকতি কাম |

গুচোক দুৰ্গতি মিলোক মুকুতি

পূৰ্ণ হৌক মনস্কাম ||

কৃষ্ণৰ চৰিত্ৰ সাক্ষাতে অমৃত

পিয়ো আক কৰ্ণ ভৰি |

খণ্ডিবে আপদ মিলিবে সম্পদ

ডাকি বোলা হৰি হৰি ||

|| সমাপ্ত ||

-------------------------------

কাণখোৱা

(ড০ বাণীকান্ত কাকতি)

কাণখোৱা পুথি সকলোৰে মাজত

জনাজাত। ওপৰে ওপৰে চালে ইয়াক

সাধাৰণ ল'ৰা নিচুকোৱা গীত যেন

লাগে আৰু বাস্তৱিকতে ইয়াক

নিচুকনি গীতৰ ঠাচত লিখা হৈছে।

কিন্তু ই বৈষ্ণৱ কবিৰ অন্তৰ্মুখী কল্পনাৰ

মনোৰম ৰচনা। ই অতিশয় মনমোহা, সৰল

অথচ নিৰুপম কৌশলপূৰ্ণ। এপিনে ইয়াত

শিশু-জীৱনৰ নিকপটীয়া প্ৰাণৰ

প্ৰতিবিম্ব পৰিছে, আনপিনে প্ৰশান্ত

ভক্তি-ভাৱ পূৰ্ণচন্দ্ৰৰ

নিচিনাকৈ বিৰাজ কৰিছে।

কাণখোৱা কবিতা হৈছে বৈষ্ণৱ

কবি শ্ৰীধৰ কন্দলি বিৰচিত। এওঁ

শংকৰদেৱৰ সমসাময়িক আৰু তেওঁৰ

প্ৰিয়পাত্ৰ আছিল। 'ঘুনুচা-যাত্ৰা'

শ্ৰীধৰ কন্দলিৰ ৰচিত। শংকৰদেৱৰ

প্ৰিয়জনৰ ৰচনা বুলি 'ঘুনুচা-যাত্ৰা'ক

কীৰ্তনৰ অন্তৰ্গত কৰি লোৱা হৈছে।

তাত বাজেও মহাভাৰতৰ অশ্বমেধ-পৰ্ব

এওঁৰেই ভাঙনি।

কাণখোৱা কবিতাটো শিশু-জীৱনৰ

মনোৰম ঘটনা এটি লৈ লিখা।

সকলো দেশতে সকলো সময়তে ল'ৰাক

শুৱাবলৈ নিচুকনি গীত গোৱাৰ

ৰীতি আছে। কান্দুৰা ল'ৰাক ভয়

খুৱাবলৈ ঠাই আৰু সময়-বিশেষে বাস্তৱ

বা কাল্পনিক ভয়াবহ জীৱ-জন্তুৰ নাম

লোৱা হয়। সেই অনুসাৰে যশোদা-

দেৱীয়ে এদিনাখন শিশু কৃষ্ণক

টোপনি যোৱাবলৈ কাণ-খোৱা

আহিব

লাগিছে বুলি গীত জুৰিলে,

ঘুমতি যায়োৰে অৰে কানাই

হুৰে কাণ-খোৱা আসে।

সকল শিশুৰে কাণ খাই খাই

আসয় তোমাৰ পাশে।।

বিষয়বস্তু এইখিনিয়েই। ভাগৱত,

হৰিবংশ

আদি মূল গ্ৰন্থত অনুৰূপ কোনো ঘটনাৰ

উল্লেখ নাই। সেই

হিচাপে কবিতাটো নিতান্তই

মৌলিক। কিন্তু বৈষ্ণৱ

কবিয়ে যি নিপুণতাৰে সাধাৰণ

ঘটনাত অসাধাৰণ ভাবৰ

ব্যঞ্জনা কৰিছে, সি অতি বিস্ময়কৰ।

কাণ-খোৱা নাম শুনি কৃষ্ণই ভয়

খালে কিন্তু মাক ওচৰত

আছে বুলি কৌতুকপূৰ্ণ

হাঁহি এটি মাৰি মাকৰ ওচৰ

চাপি আহি ভীতি-বিহ্বল-

ভাৱে সুধিলে,

মাৱৰ বচন শুনি পাশ চাপি

হাসিয়া বোলে কানাই।

কেনেকুৱা গোটে কাণ খাই ফুৰে

চিনোৱা হাৰলী আই।।

তাৰ নাম শুনি ঘুমটি নাসয়

ডৰে কাম্পে মোৰ বুক

দেখিলে লৱৰি পলাইবাক পাৰি

সত্তৰে চিনোৱা মোক।।

ইয়াৰ পিছতেই ভক্ত কবিৰ সমস্যা বৰ

জটিল হৈ পৰিল। এপিনে শ্ৰীকৃষ্ণ

অখণ্ড-

জ্ঞান-স্বৰূপ পূৰ্ণব্ৰহ্ম,

আনপিনে অন্ততঃ লৌকিক দৃষ্টিত

একান্ত মায়াবদ্ধ মানৱ-শিশু। বাল্য-

জীৱনৰ ভয়, কাৰুণ্য, কৌতুহল সকলো তেওঁৰ

প্ৰাণত বৰ্তমান। কৃষ্ণক

সৰ্বতোভাৱে জ্ঞানৰ স্বৰূপ ঈশ্বৰ

বুলি ধৰি ল'লে কাণ-খোৱাৰ কল্পনাত

কোনো অৰ্থই নাথাকে, অথচ নিতান্ত

শিশু বুলি ধৰি ল'লেও, ল'ৰাই ভয়

পালতেই কবিতাৰ উদ্দেশ্য শেষ

হোৱা যেন হয়।

এই দুয়োটা ফালৰ সামঞ্জস্য

কবিয়ে যি অতুলনীয়

কৌশলেৰে কৰিছে, সি অতি নিৰুপম।

পৰমাৰ্থ-হিচাপে বিচাৰ

কৰি চালে শ্ৰীকৃষ্ণ পূৰ্ণব্ৰহ্ম, অথচ

মায়াত

অৱৰ্তীৰ্ণ। সেই দেখি পূৰ্ণজ্ঞান

থাকিলেও মায়াত অৱৰুদ্ধ বুলি তেওঁৰ

মনুষ্য-সুলভ ভয় আছে। নিৰ্মুক্ত পূৰ্ণব্ৰহ্ম

বুলি জ্ঞানৰ বিচাৰ আছে, কিন্তু

মায়াৰ গুণৰ ভয়ত সুৰ বিকম্পিত হৈ উঠে।

অনাদি-স্বৰূপে জগত স্ৰজিলো

চৰাচৰ ভেদ কৰি।

সমস্ত জগত প্ৰতিপাল কৰি

আত্মা ৰূপে আছো ধৰি।।

ব্ৰহ্মা মহেশ্বৰ আদি কৰি যত

সমস্তে মোৰ স্ৰজনা।

মই নজানিলো সিটো কাণখোৱা

স্ৰজিলেক কোনজনা।।

এইদৰে বিষ্ণুৰূপী নিজৰ যিমান অৱতাৰ

হৈছিল, শিশু-কৃষ্ণই সকলোবোৰকেই মনত

সুঁৱৰিব ধৰিলে। তেওঁৰ নানান অৱতাৰত

নানান দৈত্য-দানৱ আদিৰ লগত সংঘৰ্ষ

হৈছে, কিন্তু কাণ-খোৱা বীৰৰ

কথা কেতিয়াও শুনা নাই।

সকলো অৱতাৰৰ বৃ্ত্তান্তবোৰ

এটি এটিকৈ আহি স্মৃতিৰ কৰুণ পটত

পৰিল, কিন্তু কাণ-খোৱা বীৰৰ

কথাতো মনত নপৰে ! মায়া-

দেৱীয়ে আকৌ আশংকা উদগাই

দিলে,

হলিৰাম-ৰূপে লাঙ্গল ধৰিলো

সম কৰি খাল বাম।

সমস্তে পৃথিৱী বাই-বটি থৈলো

লৈলো হলধৰ নাম।।

সিওকালে মই লাগ নাপাইলোহো

আৱে মনে মণে গুণো।

কাণ-খোৱা নামে বীৰগোট আছে

আজি তযু মুখে শুনো।।

ভাবি-চিন্তি শিশু-কৃষ্ণই একো থিৰ

কৰিব নোৱাৰিলে। জানোচা কাণ-

খোৱা ভুলে-চুকে ক'ৰবাত ৰৈ গ'ল।

শিশুৰ

মনত নৈৰাশ্য আহি দেখা দিলে।

মায়া-দেৱীৰেই খন্তেক ভয় হ'ল।

অতি কৰুণ সুৰে কৃষ্ণই মাকক সুধিব ধৰিলে,

আসিয়া ইবাৰ কৃষ্ণ অবতাৰ

হুয়া আছো তযু ঘৰে।

কাণ-খোৱা নাম শুনি মোৰ গাৱ

তৰতৰি কাম্পে ডৰে।।

ঘুমতিৰ ছলে নিচুকিয়া মই

চকু মেলি থাকোঁ চাই।

কেনেকুৱা গোটে কাণ খাই ফুৰে

চিনায়োক মোক আই।।

যশোদা দেৱীয়ে কৃষ্ণৰ মনত সন্দেহ,

বিষাদ,

আশংকা দেখি তধা লাগি চাই

আছে।

শেহত সন্তান-প্ৰেমত বিকল

হৈ 'মিছাসে বুলিয়া মুখে স্তন

দিয়া কৃষ্ণক সাবটি ধৰে।'

কবিতা হিচাপে আগৰ অৱতাৰবোৰৰ

সোঁৱৰণি অতুলনীয়-সৌন্দৰ্য-প্ৰকাশক।

বেলেগ বেলেগ যুগত বিষ্ণুৰ বেলেগ

বেলেগ অৱতাৰবোৰৰ মাজত শিশু-কৃষ্ণৰ

জীৱনৰ এক মুহূৰ্তৰ ভিতৰেদি সামঞ্জস্য

স্থাপন কৰি লোৱা হৈছে। গোটেই

কবিতাটোৰ ভাৱৰ ঐক্য-সূত্ৰ হৈছে এই

পদফাকি-

সিওকালে মই লাগ নাপাইলোহো

কাণখোৱা কেনেকুৱা।

সকলো অৱতাৰৰেই ক্ষুদ্ৰাতিক্ষুদ্ৰ

সকলোবোৰ ঘটনা মনত পৰে, কিন্তু

কাণ-খোৱা নামে বীৰগোট আছে

নুশুনিলো সিওকালে।

বৈষ্ণৱ কবিৰ ৰচনাকৌশল কেনে চমক

লগোৱা। ভক্ত কবিয়ে বিষ্ণুৰ নানান

অৱতাৰৰ গুণ-গৰিমাত ভক্তিত আপ্লুত

হৈ সেইবোৰৰ ধ্যান কৰিবৰ

ছলেৰে কবিতাটো লিখিছে। কিন্তু

মানৱ-হিয়াৰ স্বাভাৱিক

স্নেহেৰে উপলব্ধি কৰিব

পৰা নিঃসহায় বাল্য-ভাৱ উপাস্য

দেৱতাত আৰোপ কৰি বাৎসল্যৰসৰ

ভিতৰেদি প্ৰাণৰ একান্তিকা গভীৰ

ভক্তি সেই আটাইবোৰলৈ নিৱেদন

কৰিছে।

মাধৱ কন্দলী (প্ৰাক শংকৰী যুগ)

অসমীয়া সাহিত্য আকাশৰ সুবিমল

শশধৰ

মাধৱ কন্দলীক অসমীয়া সাহিত্যৰ

আদি কবি বুলি ধৰিব পৰা যায়।

তেওঁৰ

পূৰ্বে আমাৰ সাহিত্যত ৰুদ্ৰ

কন্দলী আৰু

হেমচন্দ্ৰ আদি যি দুই-চাৰিজন

কবিৰ নাম

পোৱা যায়, মাধৱ কন্দলীৰ লগত

তেওঁবিলাকৰ

কোনো প্ৰকাৰে তুলনা নহয়।

যেতিয়া অসমীয়া সাহিত্যৰ

অৱস্থা নিচেই কুমলীয়া,

যেতিয়া অসমীয়া ভাষাই ঠুনুক-

ঠানাক

মাতেৰে গাঁৱলীয়া গীত মাথোন

গাবলৈ শিকিছিল,

যেতিয়া আৰ্য্যবিলাকৰ শিক্ষা-

দীক্ষা সকলো সংস্কৃত সাহিত্যত

আবদ্ধ

আছিল আৰু যেতিয়া কেৱল দুজন-এজন

সাহিয়াল ব্ৰাহ্মণ পণ্ডিতে তলৰ

শ্ৰেণীৰ মানুহৰ মাজত

আৰ্যশিক্ষা প্ৰচাৰৰ উদ্দেশ্যে

দুখন এখন সৰু

পুথি অসমীয়া ভাষাত লেখিছিল,

তেতিয়া এইজন মহাপুৰুষে,

অসমীয়া জাতিৰ ভিতৰত আবিৰ্ভুত

হৈ,

বাল্মীকিৰ গোটেইখন ৰামায়ণ

অতি সুললিত অসমীয়া পদ্যত

লিখি অসমীয়া মানুহৰ হাতত দিলে।

এইজন মহা কবিয়ে অসমীয়া ভাষাক

যি সাঁচত লেখিলে সেই সাঁচেই

প্ৰায়

আজিলৈকে চলি আহিছে।

অসমীয়া সাহিত্যৰ বৈষ্ণৱ যুগত

মহাপুৰুষ

শঙ্কৰদেৱকে আদি কৰি যিসকল

প্ৰধান

প্ৰধান কবিয়ে জন্ম গ্ৰহণ কৰিছিল,

তেওঁবিলাকৰ অনেকৰ আদৰ্শ মাধৱ

কন্দলীয়েই আছিল।

সঁচা কথা কবলৈ গলে, মাধৱ কন্দলীৰ

পবিত্ৰ আদৰ্শ আগত লৈয়ে তেওঁৰ

পৰৱৰ্তী কবিসকলে এই দেশৰ দেশীয়

সাহিত্যক চহকী কৰে আৰু মানুহৰ

মনত

ধৰ্ম্মভাৱ জাগৰিত কৰে।

শঙ্কৰদেৱে তেওঁৰ আৰ্হি লৈয়ে

যে পদ

লিখিবলৈ ধৰে, তাক তেওঁ

উত্তৰাকাণ্ডৰ ৩২১ পদত এইদৰে

উল্লেখ

কৰিছে :

পূৰ্ব কবি অপ্ৰমাদী মাধৱ কন্দলী

আদি

পদে বিৰচিলা পদ কথা।

হাতীৰ দেখিয়া লাদ, শশা যেন

ফাৰে মাৰ্গ

মোৰ ভৈল তেহ্নয় অৱস্থা।

৩২১

মাধৱদেৱৰো যে তেওঁ আদৰ্শ আছিল,

তাক মাধৱদেৱৰ তলত

দিয়া পদকেইফাঁকিৰপৰাই

ভালকৈ বুজিব পাৰি।

মাধৱদেৱে ৰামায়ণৰ আদিকাণ্ডৰ পদ

কৰোঁতে লিখিছে-

ৰামৰ চৰিত্ৰ বিৰচি আছন্ত

মহা মহা কবিজনে।

তাসম্বাক দেখি পদ কৰিবাৰ সাধ

ভৈল

মোৰ মনে।

প্ৰমত্ত হস্তীক সিংহে বিমৰ্দ্দয়,

আপোনাৰ বলে ৰাগী।

দেখি আতিশয়, ক্ষুদ্ৰ মূষকৰ

শ্ৰদ্ধা হোৱে তাক লাগি।।

সিংহ মুষকৰ, যতেক অন্তৰ,

মোৰো সেহি পটন্তৰ।

ইটো মোৰ দোষ, ক্ষেমিবে উচিত,

তুমি সব মহন্তৰ।

৭২৬

ইয়াত মাধৱদেৱে স্পষ্টকৈ মাধৱ

কন্দলীৰ

নাম উল্লেখ নকৰিলেও, তেওঁ

যে শঙ্কৰদেৱেৰ দৰে মাধৱ কন্দলীৰ

আৰ্হিকে স্বীকাৰ কৰিছে তাক

সহজে বুজিব পাৰি। ইয়াত বাজেও

অনন্ত

কন্দলীয়েও যে মাধৱ

কন্দলীয়ে কৰা ৰামায়ণ পঢ়িয়েই

অসমীয়া ৰামায়ণ লিখিবলৈ হাতত হয়,

তাক তেওঁ অযোধ্যা কাণ্ডৰ ১৩ নং

পদত

এইদৰে লিখিছে –

মাধৱ কন্দলী বিৰচিলা ৰামায়ণ

তাক দেখি আমাৰ আকুল বৰ মন।

এইদৰে বহুত লিখকৰ লিখাৰপৰা পদ

তুলি দেখুৱাব

পাৰি যে তেওঁবিলাকে

একবাক্যে মাধৱ

কন্দলীৰ প্ৰাধান্য স্বীকাৰ

কৰিছে।

বাস্তৱিক পক্ষেও ইংৰাজী

সাহিত্যত

মহাকবি চছাৰৰ (Chaucer) যি স্থান,

অসমীয়া সাহিত্যত মাধৱ

কন্দলীৰো সেই স্থানেই। মাধৱ

কন্দলী কিমান উদাৰ মনৰ লোক আছিল

তাক এইটো কথাৰপৰাই ভালকৈ বুজিব

পাৰি, তেওঁ এজন অগাধ সংস্কৃত

পণ্ডিত

হৈয়ো ৰামায়ণৰ নিচিনা এখন বিৰাট

গ্ৰন্থৰ অনুবাদ কৰা গুৰুভাৰ কিয়

ললে।

তেওঁ লংকাকাণ্ডৰ এঠাইত সেই

বিষয়ে এইদৰে কৈছে-

শ্লোক সংস্কৃতত আমি গঢ়িবাক

পাৰিচয়

কৰিলোহো সৰ্ব্বজন বোধে।

তেওঁৰ জ্ঞানৰ যি সোৱাদ পাইছিল,

তাক সকলোকে ভালকৈ বুজাই

দিবলৈ,

সৰ্ব্বজনৰ মাজত তাক বিলাই দিবলৈ,

তেওঁ ব্যাকুল হৈ উঠিছিল।

মহাপুৰুষ

বিলাকৰ স্বভাৱ এনেই।

অনন্ত কন্দলীয়েও ঠিক এই

কথাকে আবৃত্তি কৰি লিখিছে

যদিও

মাধৱ কন্দলীৰ অনেক বছৰৰ পাছত-

শ্লোকে সংস্কৃতে আমি,

লিখিবাক

ভাল জানি

তথাপি কৰিছো পদবন্ধে।

স্ত্ৰীশূদ্ৰ আদি যত, জানোক পৰম

তত্ত্ব

শ্ৰবণত মিলয় আনন্দ।

মাধৱ কন্দলী অসমীয়া সাহিত্যৰ

প্ৰাক

বৈষ্ণৱ যুগৰ কবি হ’লেও তেওঁৰ

লিখাৰ

অনেক ঠাইত শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন ধৰ্ম্মৰ

আৰু

ভগৱতী নাম ধৰ্ম্মৰ

প্ৰশংসা দেখিবলৈ পোৱা যায়।

পৰৱৰ্ত্তী যুগত ধৰ্ম্ম

প্ৰচাৰকসকলে তাক

আৰু বহলাই লোক সমাজত

বেছিকৈ প্ৰচাৰ কৰিলে মাথোন।

মাধৱ কন্দলীয়ে সুন্দৰাকাণ্ডৰ

এঠাইত

ভাগৱতৰ শ্ৰৱণ কীৰ্ত্তন ধৰ্ম্ম

সন্বন্ধে এইদৰে কৈছে –

শ্ৰীৰামচৰণ সেৱাৰ দেখা বল।

জানি ভজা ৰাঘৱৰ চৰণ কমল।।

পৰম যতনে নিতে সন্তৰ সঙ্গত।

শ্ৰৱণ-কীৰ্ত্তন মাত্ৰ কৰিয়ো সতত।

এতেকে সংসাৰ তাপ তৰিবাহা

সুখে।

পলাউক পাতক ৰাম ৰাম বল মুখে।

তেওঁ লিখা ‘দেৱজিত’ কাব্যৰ

অনেক

ঠাইতো নাম ধৰ্ম্মৰ প্ৰতি মানুহক

উদগোৱা দেখিবলৈ পোৱা যায়।

মাধৱ

কন্দলীয়ে লিখা আমি কেৱল দুখন

গ্ৰন্থহে দেখিছোঁ- সাতকাণ্ড

ৰামায়ণ

আৰু দেৱজিৎ কাব্য। দেৱজিত

প্ৰকাশ

হৈছে, কিন্তু তেওঁ লিখা

সাতকাণ্ড

ৰামায়ণ একেলগে প্ৰকাশিত

হৈ ওলোৱা নাই, ই কম আক্ষেপৰ

কথা নহয়। আমাৰ দেশত অনেক সাহিত্য

সভাৰ আবিৰ্ভাৱ হৈছে।

সেইবিলাকৰ

কোনো সভাই এই

কামটো সমাধা কৰে হলে জাতীয়

সাহিত্যৰ এটা মহৎ উপকাৰ

কৰা হ’লহেঁতেন।

মাধৱ কন্দলীৰ বংশ

সম্বন্ধে আমি এতিয়াও

কোনো কথাকে জানিব পৰা নাই।

তেওঁ নিজৰ লিখাত ক’তো

আত্মপৰিচয়

দিয়া নাই। আহোম

ৰজাবিলাকে যেতিয়া আহোম

কটকী গুচাই ১৪ ঘৰ বামুণ কটকী লয়,

সেই

কেইঘৰৰ ভিতৰত এঘৰৰ নাম আছিল ‘মাধৱ

কন্দলীৰ ঘৰ’। সম্ভৱতঃ এইটোকে

সূত্ৰ

ধৰি অনুসন্ধান

কৰিলে আমি মাধৱকন্দলীৰ বংশ

সম্বন্ধে কোনো কথা জানিব

পাৰিমহঁক।

আমাৰ দেশৰ শিক্ষিত

ডেকাসকলে এইবোৰ অনুসন্ধান হাতত

ল’লে বৰ সুখৰ কথা হব।

তেওঁ নিজৰ বিষয়ে ৰামায়ণৰ

লংকাকাণ্ডত এইখিনি কথা মাথোন

লিখিছে-

কবিৰাজ কন্দলী যে,

আমাকেসে বুলি কয়

মাধৱ কন্দলী আৰো নাম।

সপোনে সচিতে মঞি, জ্ঞান কায়

বাক্য মনে,

অহৰ্নিশে চিন্তো ৰাম ৰাম।

শ্লোক সংস্কৃতত আমি, গঢ়িবাক

পাৰিচয়,

কৰিলোহো সৰ্ব্বজন বোধে।

ৰামায়ণ সুপৱাৰ শ্ৰীমহা মাণিক্য

যে,

বৰাহী ৰজাৰ অনুৰোধে।

সাতকাণ্ড ৰামায়ণ,

পদবন্ধে নিবন্ধিলো,

লম্ভা পৰিহৰি সাৰোদ্ধৃত।

মহা মাণিক্যৰ বোলে, কাব্য ৰস

কিছো দিলো,

দুগ্ধ মথনত যেন ঘৃত।

ইয়াৰপৰা ইমানকে জানিবপৰা গল

যে তেওঁৰ আৰু এটা নাম কবিৰাজ

কন্দলীও আছিল আৰু তেওঁ

সাতকাণ্ড

ৰামায়ণ বৰাহী ৰজা মহামাণিক্যৰ

অনুৰোধত লিখে। এতিয়া, এই

বৰাহীৰজা মহামাণিক্য কোন আৰু

কেতিয়াৰ লোক আছিল তাক জানিব

পাৰিলেই মাধৱ কন্দলীৰ কাল

সম্বন্ধে আমি এটা মত স্থিৰ কৰিব

পাৰোঁ। মহামাণিক্য যে এজন

বৰাহীবিলাকৰ ৰজা আছিল তাক মাধৱ

কন্দলীৰ কথাৰপৰাই জনা গৈছে। এই

দেশলৈ আহোমবিলাক অহাৰ

আগেয়ে উজনিত ছুটীয়া, মৰাণ আৰু

বৰাহী এই তিনিটা জাতিয়ে

ৰাজত্ব

কৰাৰ প্ৰমাণ পোৱা যায়।

অৱশ্যে তেওঁবিলাকৰ ৰাজত্বৰ

সীমা নিৰাকৰণ কৰা নিচেই সহজ নহয়।

১১৫০ শকত চুকাফা ৰজাই অসমত প্ৰৱেশ

কৰে আৰু ১১৬৪ শকত মটকৰ বদৌবা আৰু

বৰাহীৰ থাকুম্থা ৰজাৰ

সৈতে মিত্ৰতা কৰি মিলেৰে

লাহে লাহে সিহঁতৰ

দেশ তলতীয়া কৰি লয়।

আহোমবিলাকে এৰি থৈ যোৱা

বুৰঞ্জীৰপৰা দেখা যায়,

বৰাহী জাতিটো মদাহীৰ

দৰে কছাৰী জাতিৰে এটা ঠেঙুলি

মাথোন।

বৰাহী জাতিৰ আদি বিৱৰণ

বুৰঞ্জীত

এনেদৰে পোৱা যায়।

প্ৰথমতে বীৰহাঁস নামেৰে এজন

পৰাক্ৰমী ৰজা আছিল। বীৰহাঁসে

এদিন

সপোনত দেখিলে যে এজন

সন্ন্যাসী আহি তেওঁক কলে, ‘তোৰ

দেশত যাৰ ঘৰত বাজনাসকল (আপুনি)

বাজে, তাত হন্তে সুখ মিলিব।’

বীৰহাঁস

ৰজাই পাত্ৰ-মন্ত্ৰীৰে আলচ কৰি

দেশৰ

সকলো মানুহৰ

ঘৰে ঘৰে বাজনা থোৱালে।

বীৰহাঁস

ৰজাৰ এটা শুকুলা হাতী আৰু এযোৰ

দেওকুকুৰা আছিল। শুকুলা হাতী,

দেও-

কুকুৰা আৰু বাজনা লগত

লৈ ঘৰে ঘৰে ৰজাৰ মানুহ

ফুৰিবলৈ ধৰিলে।

এইদৰে গৈ এজনী দেওধনীৰ ঘৰ পালত

বাজনাবিলাক আপুনি বাজি উঠিল,

দেও কুকুৰায়ো ডাক দিলে। ৰজাৰ

মানুহে গৈ সেই কথা বীৰহাঁস

ৰজাক

জনালেগৈ। দেওধনীজনী জাতত

কছাৰী আছিল। ৰজা ঘৰৰ মানুহে

সিহঁতক

ৰখীয়া দি থোৱাত কিবা দায়

লাগিছে বুলি, দেওধনী আৰু তাইৰ

গিৰিয়েক দুয়ো ৰখীয়া মানুহক মদ-

ভাত

খুৱাই শুৱাই থৈ ৰাতি পলাই

হাবখোলোং পৰ্ব্বতলৈ গল। সিহঁতৰ

এটা ল’ৰা আছিল।

তাকো লগতে লৈ গ’ল। যাওঁতে বাটত

ভাগৰ লাগিলত, এজোপা বৰগছৰ তলত

জিৰাবলৈ বহিল। দেওধনীৰ বৰ পিয়াহ

লাগিলত জুৰিত পানী খাবলৈ গল

আৰু

ল’ৰাটি গিৰীয়েকৰ কোলাত দি গ’ল।

যাওঁতে বাটত ভাগৰ লাগিলত,

এজোপা বৰগছৰ তলত জিৰাবলৈ বহিল।

দেওধনীৰ বৰ পিয়াহ লাগিলত জুৰিত

পানী খাবলৈ গ’ল আৰু

ল’ৰাটি গিৰীয়েকৰ কোলাত দি গ’ল।

তাই ঘূৰি আহি গিৰীয়েকক

নেদেখিলে,

দেখিলে ল’ৰাটি মাটিতে শুই

আছে।

তাই একো উপায় নেদেখি গছৰ

তলতে থাকিল।

পাছদিনা পুৱা কছাৰণীক ঘৰত

নেদেখি সেই কথা ৰজাক জনালেগৈ।

ৰজাই দেওধনী আৰু তাইৰ ল’ৰাক

বাদ্যভণ্ড

লৈ আগৰদৰে বিচাৰিবলৈ কলে। ৰজাৰ

মানুহে সেইদৰে বিচাৰি বিচাৰি

বৰগছৰ

তলত দেওধনী আৰু তাইৰ ল’ৰাটিক

পালেগৈ। শুকুলা হাতীত

তুলি ল’ৰাটি লৈ গৈ ৰজাক

দিলেগৈ।

ৰজায়ো মান সৎকাৰ কৰি আগবঢ়াই

নিলেহি, আৰু নিজৰ পুত্ৰৰ

নিচিনাকৈ অতি যতনেৰে তুলি

তালি ডাঙৰ

কৰিলে। ল’ৰাটি ডাঙৰ হলত বীৰহাঁস

ৰজাই তেওঁৰ জীয়েকক সেই

ল’ৰাতে বিয়া দিলে আৰু

বিচাৰপতি ফা নাম দি নিজ দেশত

ৰজা পাতি সিংহাসনত বহুৱালে

আৰু

নিজে তেওঁৰ মন্ত্ৰী হৈ থাকিল।

তেতিয়াৰেপৰা এই নিয়ম হ’ল

যে বীৰহাঁসৰ বংশৰ মানুহ মন্ত্ৰী

হ’ব আৰু

বিচাৰপতি ফাৰ বংশৰ মানুহ ৰজা হ’ব।

বিচাৰপতি ফা বৰ বুদ্ধিমান আৰু

পৰাক্ৰমী ৰজা আছিল। তেওঁৰ এক

পুত্ৰ হ’ল

আৰু তেওঁৰ নাম থলে

বিক্ৰমাদিত্য ফা।

বিক্ৰমাদিত্যৰ বাপেক মৰিলত

ৰজা হৈ নামচাঙৰ বৰহাটলৈকে

তেওঁৰ

ৰাজ্যৰ সীমা বহলাই বহুত

দিনলৈকে ৰাজ্য ভোগ কৰিলে।

তেওঁ

সোণৰ দশভূজা মূৰ্ত্তি কৰি

দেৱালয়ত

থাপি, সোণাপুৰত নগৰ পাতিলে। এই

নগৰ সদিয়াৰ উজনিত এতিয়াও

আছে বুলি শুনা যায়। তেৱেঁই

সোণৰ

বাণেশ্বৰৰ মূৰ্ত্তি কৰি বাণপুৰ

নগৰ

পাতি তাত থাপনা কৰিলে।

বিক্ৰমাদিত্যৰ কালক্ৰমত এক ল’ৰা

হয়,

তেওঁৰ নাম থলে মহামাণিক্য ফা।

বিক্ৰমাদিত্যই মহামাণিক্যক

সোণাপুৰত

ৰাখি লক্ষ্মীন্দ্ৰপুৰত (?) ৰজা

হলহি আৰু

তাতে তেওঁ স্বৰ্গী হল। তেওঁৰ

মৃত্যুৰ

পাছত মহামাণিক্য ফাই তেওঁৰ

পুতেক

মাণিক্য ফাক লক্ষ্মীন্দ্ৰপুৰত

ৰজা পাতি থৈ, পাটহেড়ম্বত

ৰজা হ’লহি। এই পাটহেড়ম্বই আজি-

কালিৰ ডিমাপুৰ। এই

বুৰঞ্জীমতে বৰাহী ৰজাসকলৰ

পুৰুষনামা এই –

বিচাৰপতি ফা -> বিক্ৰমাদিত্য

ফা ->

মহামাণিক্য ফা -> মাণিক ফা ->

লাৰ

ফা -> খোড়া ফা -> দেড়চোং ফা

এই দেড়চোং ফাকে গেইট

চাহাবে তেওঁৰ History of Assam-ত

দেতচং বুলি লিখিছে।

চুহুংমুং বা দিহিঙীয়া ৰজাৰ

দিনত

মৰঙিত আহোম কছাৰীৰ যি যুঁজ হয়

সেই

যুঁজত

কছাৰী হাৰি খাচপুৰলৈ ভাগি গ’ল,

আৰু

কাজলি মুখলৈকে আহোমৰ ৰাজত্ব

হ’ল।

এই যুদ্ধৰ সময়ত কছাৰীৰ

ৰজা দেড়চোং ফা বা দেত

চোং আছিল। দিহিঙীয়া ৰজা ১৪১৯

শকত ৰাজপাটত উঠে।

তেনেহলে দেড়চোং ফাও সেইসময়ৰ

ৰজা হ’ব।

তেনেহলে মহামাণিক্য

দেড়চোং ফাৰ পৰা পাঁচপুৰুষ। এক

পুৰুষত

ত্ৰিশ বছৰ ধৰিলেও মহামাণিক্য

দেড়চোং ফাৰপৰা ১৫০ বছৰৰ আগৰ হব।

তেনেহলে মহামাণিক্যৰ

আনুমানিক

কাল প্ৰায় ১৪১৯-১৫০০ অৰ্থাৎ ১২৬৯

শক।

মহামাণিক্যৰ অনুৰোধত যেতিয়া

মাধৱ

কন্দলীয়ে ৰামায়ণ

লেখিছে বুলি কৈছে তেতিয়া

তেওঁও

সেই সময়ৰে অৰ্থাৎ ১২৬৯ শকৰ লোক

আছিল বুলি অনুমান কৰিলে বেছি

ভুল

কৰা নহব। এতিয়া তেওঁৰ ঘৰ ক’ত আছিল

তাক আমাৰ শিক্ষিত

ডেকাসকলে অনুসন্ধান কৰি প্ৰকাশ

কৰিলে এটা বৰ ডাঙৰ কাম কৰা হব।

___________________________

‘বাঁহী’ আলোচনীত প্ৰকাশিত

হেম সৰস্বতী (প্ৰাক শংকৰী যুগ)

প্ৰহ্লাদ চৰিত আৰু হৰ-গৌৰী
সংবাদ নামৰ দুখন কাব্য
পুথি ৰচনা কৰা হেম
সৰস্বতীয়ে কমতাধপিতি দুৰ্লভনাৰ
পৃষ্ঠপোষকতা লাভ কৰিছিল। এওঁৰ
সময়সীমা সম্পৰ্কে সাহিত্যৰ
বুৰঞ্জীকাৰসকলৰ মজত মতভেদ
থকা পৰিলক্ষিত হয়।
খেনোৱে এওঁক ত্ৰয়োদশ শতিকাৰ
শেষ নাইবা চতুৰ্দশশতিকাৰ
প্ৰথমাৰ্ধ (কালিৰাম মেধি ড০
সত্যেন্দ্ৰ নাথ শৰ্মা),
খেনোৱে চৈধ্য শতিকাৰ মাজভাগৰ
(কনকলাল বৰুৱা, দেৱানন্দ
ভঁৰালি আদি) বুলি ঠাৱৰ কৰিব
বিচাৰে। কবিৰ দুয়োখন
কাব্যতে অৱশ্যে নিজৰ পৰিচয়
সম্পৰ্কে ভিন্ন মত প্ৰকাশ
পাইছে। প্ৰহ্লাদ চৰিতত উল্লেখ
থকা মতে-
কমতামণ্ডল দুৰ্লভনাৰায়ণ নপৃবৰ
অনপুাম।
তাহান ৰাজ্যত
ৰুদ্ৰসৰস্বতী দেৱযানী কন্যা নাম।।
তাহান তনয় হেম সৰস্বতী ধ্ৰৱৰ
অনুজ ভাই।
পদবন্ধে তেহো প্ৰচাৰ
কৰিলা বামণ পুৰাণ চাই।।
ইয়াৰ মতে হেম
সৰস্বতী দুৰ্লভনাৰায়ণৰ ৰাজ্য
কমতাপুৰত থকা ৰুদ্ৰ সৰস্বতীৰ
কন্যা দেৱযানীৰ পুত্ৰ আৰু ধ্ৰৱৰ
অনুজ ভাই। সেই হিচাপে ৰুদ্ৰ
সৰস্বতী এওঁৰ ককাক। কিন্তু হৰ-
গৌৰী সম্বাদত
কবিয়ে নিজে উল্লেখ কৰিছে।
ভপূ দুৰ্লভনাৰায়ণ
পাত্ৰপশুপতিসুত
সৰ্ব্বশাস্ত্ৰে পণ্ডিত সুজান।
তাহাৰ তনয় চাৰি ধনঞ্জয়
আদি কৰি ধ্ৰৱ ভৈল কুলত প্ৰধান।
অপৰ হেমনত কবি হৰগৌৰী পদ
সেৱি হেম সৰস্বতী ভৈল নাম।।
এই কবিতা ফাঁকিত
কবিয়ে কৈছে যে পশুপতি পাত্ৰৰ
নাতি চাৰিজন, ধ্ৰৱ তাৰে প্ৰধান
আৰু হেম সৰস্বতীৰ আন এটা নাম
হেমন্ত। দুয়োখন কাব্যৰ
কবি পৰিচয় ফঁহিয়াই
চালে দেখা যায় যে ৰুদ্ৰ
সৰস্বতী আৰু পশুপতি সুতৰ
অৱস্থান সম। সেই বিচাৰত হেম
সৰস্বতীক ৰুদ্ৰ
সৰস্বতী বা পশুপতি পুত্ৰৰ পুত্ৰ
বুলি ধৰি লোৱাত
আপত্তি নাথাকে। মহেশ্বৰ
নেওগে হৰিবৰ বিপ্ৰতকৈ এক পুৰুষৰ
পাছৰ বুলি ক’ব খোজে যদিও আন
পণ্ডিতসকলে এওঁক প্ৰাক্-
শংকৰী যুগৰ আটাইতকৈ প্ৰাচীন
কবি বুলি ক’ব খোজে।
হেম সৰস্বতীয়ে লিখা ‘এশ
চৰণযুক্ত’ সৰু পুথি প্ৰহ্লাদ
চৰিত্ৰ (প্ৰহ্ৰাদ চৰিত্ৰ)
অসমীয়া সাহিত্যৰ এখন
আপুৰুগীয়া গ্ৰন্থ।
অধুনালুপ্ত বামন পুৰাণৰ আধাৰত
এই কাব্যখন কবিজনাই ৰচনা কৰিছিল।
হিৰণ্যকশিপু আৰু ভক্ত প্ৰহ্লাদৰ
তৰ্ক-বিতৰ্কৰ পৰা আৰম্ভ
কৰি হিৰণ্যকশিপু
বধলৈকে বৰ্ণনা থকা এই কাব্যখনত
ঘটনা আৰু পৰিস্থিতিৰ সৰল আৰু
সহজবোধ্য বিৱৰণ আছে; কিন্তু সূ-
কলাবোধ, সুদূৰ প্ৰসাৰী কল্পনা,
চিত্তাকৰ্ষক বৰ্ণনা, ছন্দৰ
ব্যাপকতা ইয়াত প্ৰকাশ
পোৱা নাই। ভাষা আৰু ৰচনাশৈলীও
বৰ উচ্চ খাপৰ আৰু নিমজ নহয়
বুলি সমালোচকসকলে মত পোষণ কৰে।
কথক ৰূপেও কবি বৰ সফল নহয়।
অৱশ্যে ঘৰুৱা জতুৱা ঠাঁচৰ
প্ৰয়োগ, যেনে- আচাৰত ভিন
হৰি বিচাৰত এক; অলংকাৰত
প্ৰয়োগ, যেনে- তালুত
লাগিলা যেন প্ৰচণ্ড অগনি (উপমা),
গিৰিক ভেদিয়া যেন বহি জাই জল।/
হিৰণ্যৰ তেজে বসুমতী গৈলা তল।
(উৎপ্ৰেক্ষা) আদিয়ে কবিৰ
বৰ্ণনাত ঘৰুৱা পৰিৱেশৰ
সষ্টি কৰিছে। উল্লেখযোগ্য
যে তেওঁ অসুৰৰ শাস্ত্ৰক
‘বামনায়’ আখ্যা দিছে আৰু
হস্তী সাধামন্ত্ৰৰ
উল্লেখো কৰিছে। এইখন পুথিত
বৈষ্ণৱ ধৰ্ম আৰু বিষ্ণু ভক্তিৰ
মাহাত্ম্য প্ৰকাশ হোৱালৈ চাই
কালিৰাম মেধি ডাঙৰীয়াই
বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ প্ৰথম
অসমীয়া পুথি বুলি আখ্যা দিছে।
কাব্যখনত বামনায় শাস্ত্ৰৰ
উপাসকসকলৰ বিৰুদ্ধে বৈষ্ণৱ
প্ৰহ্লাদৰ বিজয় কীৰ্তন
কৰা হৈছে।
৮৯৯টা পদ সম্বলিত আৰু
ছটা অধ্যায়ত বিভক্ত হৰ-গৌৰী
সংবাদ কাব্যখন কবি হেম সৰস্বতীৰ
দ্বিতীয় পুথি। কাব্যখনৰ প্ৰথম
অধ্যায়টিত নৃসিংহ পুৰাণৰ
পৰা আহৰিত আৰু নৰসিংহ বিষ্ণুৰ
হাতত হিৰণ্যকশিপু বধৰ
কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। দ্বিতীয়ৰ
পৰা পঞ্চম অধ্যায়লৈ তাৰকাসুৰৰ
যুদ্ধ, হৰৰ কোপত মদন ভষ্ম, হৰ-গৌৰীৰ
বিবাহ, কাৰ্তিক কুমাৰৰ জন্ম, আৰু
তাড়ক বধৰ কাহিনী বৰ্ণিত হৈছে।
এই অধ্যায় কেইটাৰ বিষয়বস্তু হৰ-
গৌৰী সম্বাদৰ পৰা আহৰণ
কৰা হৈছে বুলি কৈছে যদিও সেইখন
পুথি আজিলৈকে আৱিষ্কৃত
হোৱা নাই। কিন্তু
কালিকা পুৰাণৰ সৈতে আৰু কুমৰ
সম্ভৱত এনে কাহিনী বৰ্ণিত
হোৱাৰ পৰা অনুমান কৰা হয়
যে কবিয়ে হয়তো এইকেইখনৰ পৰাই
বিষয়বস্তু চয়ন কৰিছিল। ষষ্ঠ
অধ্যায়টিত যোগ সাধনাৰ, অৰ্থাৎ
যোগ-কথনম অধ্যায়টিত যোগ
প্ৰক্ৰিয়াৰ
কথা বৰ্ণনা কৰা হৈছে। এই
অধ্যায়টিত বৰ্ণনা কৰিছে-
বায়ু মণ্ডলত বায়ু
কৰিবা স্তম্ভন।
বায়ুৰ আহাৰ বিন্দু
কৰিবা ভোজন।।
বায়ুক ৰাখয় বিন্দুক ৰাখয়
বায়ু।
দুই সমে নৰ হয় চিৰন্তন আয়ু।।
প্ৰণিধানযোগ্য যে হৰ-গৌৰী
সংবাদ পুথিখন এতিয়ালৈকে পাঠ
সমীক্ষিত হৈ প্ৰকাশ হোৱা নাই।
তথাপিও ক’ব লাগিব হেম
সৰস্বতী উচ্চ খাপৰ কবি নহ’লেও ভাব
ভাষাৰ উপস্থাপনত বৈষ্ণৱ
যুগলৈ তেওঁ এক
আৰ্হি দাঙি থৈ গ’ল।

কবিৰত্ন সৰস্বতী (প্ৰাক শংকৰী যুগ)

প্ৰাক্-শংকৰী যুগৰ কবিসকলৰ ভিতৰত
স্পষ্টভাৱে নিজৰ পৃষ্ঠপোষক ৰজাৰ
লগতে নিজৰ বংশ পৰিচয়
সম্পৰ্কে কাব্যৰ মাজেদি প্ৰকাশ
কৰি গৈছে কবিৰত্ন সৰস্বতীয়ে। এওঁ
দুৰ্লভ নাৰায়ণৰ পুত্ৰ ইন্দ্ৰনাৰায়ণৰ
পৃষ্ঠপোষকতা লাভ কৰিছিল।
এতিয়ালৈ এখন মাত্ৰ কাব্য উদ্ধাৰ
হোৱা এই জনা কবিয়ে কাব্য (জয়দ্ৰথ
বধ) খনত নিজৰ পৰিচয় দিছে এনেদৰে-
নপৃ শিৰোমণি দেৱ
মহামানী দুৰ্লভনাৰায়ণ ৰাজা।
নিতে পুত্ৰৱতে পালিলা সততে পৃথিৱ
যত প্ৰজা।।
তাহান তনয় ভৈল ধৰ্মময় ইন্দ্ৰনাৰায়ণ
ৰাজা।
মহাবীৰ ধীৰ স্বভাৱে গম্ভীৰ
নিতে কৃত হৰি সেৱা।।
নিজ বাহুবলে পাইলা অবিকলে অখণ্ড
মহীমণ্ডলে।
যাত
খাটে নমি সততে প্ৰণামি বপিক্ষ
নপৃসকলে।।
যাত সৰ্বক্ষণ ইন্দ্ৰনাৰায়ণ বৰ দেনত
সদাশিৱ।
হৌক নৰেশ্বৰ পাঞ্চ গৌৰেশ্বৰ
পিতাপুত্ৰ চিৰঞ্জীৱ।।
ছোট শিলা নাম আছে এক গ্ৰাম য’ত
গ্ৰাম মধ্যে সাৰ।
আছিল তথাত জগত প্ৰখ্যাত
চক্ৰপাণি শিকদাৰ।।
পটু নৰবৰ কায়স্থ প্ৰবৰ ধৰ্মবনত মহাযশী।
পণ্ডিত তিলক কুল প্ৰকাশক নিষ্কলংক
যেন শশী।
তাহান তনয় অতি শুভনয় কবিৰত্ন
সৰস্বতী।
দ্ৰোণপৰ্ব পদ জয়দথ বধ
কৌতুহলে নিগদতি।।
কবি গৰাকীৰ ঘৰ বৰপেটা অঞ্চলৰ
ছোটাশিলা গ্ৰামত।
চক্ৰপাণি শিকদাৰ নামৰ এজন
কায়স্থকুলৰ লোক আছিল তেওঁৰ পিতৃ।
ৰাজবিষয়া আৰু চন্দ্ৰমাৰ দৰে নিষ্কলুষ
চক্ৰপাণি শিকদাৰ আছিল বংশৰ মুখ
উজ্বল কৰোঁতা পণ্ডিত। এনে হেন
ব্যক্তিৰ পুত্ৰ কবিৰত্ন
সৰস্বতীয়ে ইন্দ্ৰনাৰায়ণ ৰজাৰ
পৃষ্ঠপোষকতাত মহাভাৰতৰ দ্ৰোণ পৰ্বৰ
অন্তৰ্গত জয়দ্ৰথ বধৰ কাহিনীভাগ
অসমীয়ালৈ অনুবাদ কৰে।
উল্লেখযোগ্য যে এইজন কবিৰত্ন
সৰস্বতীৰে বংশধৰ হ’ল মাধৱদেৱৰ
ভাগিনীয়েক ৰামচৰণ ঠাকুৰ। কবিৰত্ন
সৰস্বতীৰ জয়দ্ৰথ বধ কাব্যখন
সম্পূৰ্ণৰূপে এতিয়ালৈকে উদ্ধাৰ
হোৱা নাই। অসমীয়া সাহিত্যৰ
চানেকিত সন্নিবিষ্ট
হৈছে কবিজনাই ৰচনা কৰা ‘কৈলাশ
বৰ্ণনা’ অংশহে। দুলড়ী ছন্দত ৰচিত
কৈলাশ বৰ্ণনা মুঠ ১৯x২=৩৮
টা ছন্দতে সীমাবদ্ধ। এই কেইটিমান
পদৰ পৰাই কবিজনাৰ কাব্য প্ৰতিভাৰ
উমান পাব পাৰি। কৈলাশৰ ফল-ফুলৰ
শোভা, শিৱৰ অনুচৰবোৰৰ বিকৃত শৰীৰ,
নাগৰিকসকলৰ ৰূপযৌৱন, মদন-চঞ্চল ভাব
আদি বিষয়ে বৰ্ণনা কৰিবলৈ গৈ কবিয়
সপোনতে কৈলাশ ভ্ৰমণ কৰাই এই
চিত্ৰবোৰ অংকন কৰি নিজৰ কবিত্ব
শক্তিৰ পৰিচয় দাঙি ধৰিছে।
উল্লেখযোগ্য যে এই বৰ্ণনাত অসমৰ ২০
বিধ ফলৰ গছ ২৪ বিধ ফুল আৰু ৪ প্ৰকাৰৰ
চৰাইৰ নাম সন্নিবিষ্ট হৈছে। কবিৰ
এইবোৰ বৰ্ণনাই আমাৰ
মনলৈ আনে শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱৰ
‘হৰমোহনৰ’ উপবন বৰ্ণনা অংশলৈ।
অৱশ্যে এটা কথা ঠিক যে কবিৰত্ন
সৰস্বতীৰ বৰ্ণনা স্বকল্পিত, সৰল, সৰস।
কবিৰ ‘ফুল ভৰে ভাগে ডাল’, ‘উন্নত
কঠিন ঘন পীন স্তন’, ‘কোকিলে তেজয়
ৰাৱ’ আদি চিত্ৰকল্পময়ী বৰ্ণনাই
পাঠকক এক মনোৰম ৰাজ্যলৈ লৈ যায়।
কবিৰ ৰচনাত জতুৱা ঠাঁচৰ প্ৰয়োগ
সীমিত, ঘৰুৱা উপমাৰ চিত্ৰ সংখ্যাত
তাকৰ যদিও গভীৰ অৰ্থব্যঞ্জক।
কবিজনাই এইখন কাব্যৰ
পূৰ্বতে মহাভাৰতৰে আদি পৰ্বৰ অন্তৰ্গত
শকুন্তলা-উপাখ্যান আৰু যযাতিৰ চৰিত্ৰ
ৰচনা কৰিছিল বুলি উল্লেখ
কৰিছে (ভণিতাত) যদিও
বৰ্তমানলৈকে সেয়া উদ্ধাৰ
হোৱা নাই।

কবিৰত্ন সৰস্বতী (প্ৰাক শংকৰী যুগ)

প্ৰাক্-শংকৰী যুগৰ কবিসকলৰ ভিতৰত

স্পষ্টভাৱে নিজৰ পৃষ্ঠপোষক ৰজাৰ

লগতে নিজৰ বংশ পৰিচয়

সম্পৰ্কে কাব্যৰ মাজেদি প্ৰকাশ

কৰি গৈছে কবিৰত্ন সৰস্বতীয়ে। এওঁ

দুৰ্লভ নাৰায়ণৰ পুত্ৰ ইন্দ্ৰনাৰায়ণৰ

পৃষ্ঠপোষকতা লাভ কৰিছিল।

এতিয়ালৈ এখন মাত্ৰ কাব্য উদ্ধাৰ

হোৱা এই জনা কবিয়ে কাব্য (জয়দ্ৰথ

বধ) খনত নিজৰ পৰিচয় দিছে এনেদৰে-

নপৃ শিৰোমণি দেৱ

মহামানী দুৰ্লভনাৰায়ণ ৰাজা।

নিতে পুত্ৰৱতে পালিলা সততে পৃথিৱ

যত প্ৰজা।।

তাহান তনয় ভৈল ধৰ্মময় ইন্দ্ৰনাৰায়ণ

ৰাজা।

মহাবীৰ ধীৰ স্বভাৱে গম্ভীৰ

নিতে কৃত হৰি সেৱা।।

নিজ বাহুবলে পাইলা অবিকলে অখণ্ড

মহীমণ্ডলে।

যাত

খাটে নমি সততে প্ৰণামি বপিক্ষ

নপৃসকলে।।

যাত সৰ্বক্ষণ ইন্দ্ৰনাৰায়ণ বৰ দেনত

সদাশিৱ।

হৌক নৰেশ্বৰ পাঞ্চ গৌৰেশ্বৰ

পিতাপুত্ৰ চিৰঞ্জীৱ।।

ছোট শিলা নাম আছে এক গ্ৰাম য’ত

গ্ৰাম মধ্যে সাৰ।

আছিল তথাত জগত প্ৰখ্যাত

চক্ৰপাণি শিকদাৰ।।

পটু নৰবৰ কায়স্থ প্ৰবৰ ধৰ্মবনত মহাযশী।

পণ্ডিত তিলক কুল প্ৰকাশক নিষ্কলংক

যেন শশী।

তাহান তনয় অতি শুভনয় কবিৰত্ন

সৰস্বতী।

দ্ৰোণপৰ্ব পদ জয়দথ বধ

কৌতুহলে নিগদতি।।

কবি গৰাকীৰ ঘৰ বৰপেটা অঞ্চলৰ

ছোটাশিলা গ্ৰামত।

চক্ৰপাণি শিকদাৰ নামৰ এজন

কায়স্থকুলৰ লোক আছিল তেওঁৰ পিতৃ।

ৰাজবিষয়া আৰু চন্দ্ৰমাৰ দৰে নিষ্কলুষ

চক্ৰপাণি শিকদাৰ আছিল বংশৰ মুখ

উজ্বল কৰোঁতা পণ্ডিত। এনে হেন

ব্যক্তিৰ পুত্ৰ কবিৰত্ন

সৰস্বতীয়ে ইন্দ্ৰনাৰায়ণ ৰজাৰ

পৃষ্ঠপোষকতাত মহাভাৰতৰ দ্ৰোণ পৰ্বৰ

অন্তৰ্গত জয়দ্ৰথ বধৰ কাহিনীভাগ

অসমীয়ালৈ অনুবাদ কৰে।

উল্লেখযোগ্য যে এইজন কবিৰত্ন

সৰস্বতীৰে বংশধৰ হ’ল মাধৱদেৱৰ

ভাগিনীয়েক ৰামচৰণ ঠাকুৰ। কবিৰত্ন

সৰস্বতীৰ জয়দ্ৰথ বধ কাব্যখন

সম্পূৰ্ণৰূপে এতিয়ালৈকে উদ্ধাৰ

হোৱা নাই। অসমীয়া সাহিত্যৰ

চানেকিত সন্নিবিষ্ট

হৈছে কবিজনাই ৰচনা কৰা ‘কৈলাশ

বৰ্ণনা’ অংশহে। দুলড়ী ছন্দত ৰচিত

কৈলাশ বৰ্ণনা মুঠ ১৯x২=৩৮

টা ছন্দতে সীমাবদ্ধ। এই কেইটিমান

পদৰ পৰাই কবিজনাৰ কাব্য প্ৰতিভাৰ

উমান পাব পাৰি। কৈলাশৰ ফল-ফুলৰ

শোভা, শিৱৰ অনুচৰবোৰৰ বিকৃত শৰীৰ,

নাগৰিকসকলৰ ৰূপযৌৱন, মদন-চঞ্চল ভাব

আদি বিষয়ে বৰ্ণনা কৰিবলৈ গৈ কবিয়

সপোনতে কৈলাশ ভ্ৰমণ কৰাই এই

চিত্ৰবোৰ অংকন কৰি নিজৰ কবিত্ব

শক্তিৰ পৰিচয় দাঙি ধৰিছে।

উল্লেখযোগ্য যে এই বৰ্ণনাত অসমৰ ২০

বিধ ফলৰ গছ ২৪ বিধ ফুল আৰু ৪ প্ৰকাৰৰ

চৰাইৰ নাম সন্নিবিষ্ট হৈছে। কবিৰ

এইবোৰ বৰ্ণনাই আমাৰ

মনলৈ আনে শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱৰ

‘হৰমোহনৰ’ উপবন বৰ্ণনা অংশলৈ।

অৱশ্যে এটা কথা ঠিক যে কবিৰত্ন

সৰস্বতীৰ বৰ্ণনা স্বকল্পিত, সৰল, সৰস।

কবিৰ ‘ফুল ভৰে ভাগে ডাল’, ‘উন্নত

কঠিন ঘন পীন স্তন’, ‘কোকিলে তেজয়

ৰাৱ’ আদি চিত্ৰকল্পময়ী বৰ্ণনাই

পাঠকক এক মনোৰম ৰাজ্যলৈ লৈ যায়।

কবিৰ ৰচনাত জতুৱা ঠাঁচৰ প্ৰয়োগ

সীমিত, ঘৰুৱা উপমাৰ চিত্ৰ সংখ্যাত

তাকৰ যদিও গভীৰ অৰ্থব্যঞ্জক।

কবিজনাই এইখন কাব্যৰ

পূৰ্বতে মহাভাৰতৰে আদি পৰ্বৰ অন্তৰ্গত

শকুন্তলা-উপাখ্যান আৰু যযাতিৰ চৰিত্ৰ

ৰচনা কৰিছিল বুলি উল্লেখ

কৰিছে (ভণিতাত) যদিও

বৰ্তমানলৈকে সেয়া উদ্ধাৰ

হোৱা নাই।

হৰিবৰ বিপ্ৰ (প্ৰাক শংকৰী যুগ)

প্ৰাক্-শংকৰী যুগৰ কবিকুলৰ ভিতৰত

মাধৱ কন্দলিৰ পিছতে হৰিবৰ

বিপ্ৰক ঠাই দিয়া হয়। কাব্যকৃতিৰ

পৰিসৰ, গুৰুত্ব বিচাৰ

কৰি সমালোচকসকলে যুদ্ধ কাব্যৰ

কবি হৰিবৰ বিপ্ৰক এই স্থান দিছে। এওঁৰ

জন্মস্থান, জন্মৰ সময়, বংশ পৰিচয়

পোৱা নাযায় যদিও তেওঁ যে জাতত

ব্ৰাহ্মণ আছিল আৰু কমতাপুৰৰ

ৰজা দুৰ্লভনাৰায়ণৰ পৃষ্ঠপোষকতা লাভ

কৰিছিল সেই বিষয়ে তেওঁৰ কাব্যত

ভণিতা হিচাপে উল্লেখ কৰিছে।

‘বব্ৰুবাহনৰ যুদ্ধ’ত তেওঁ

লিখি থৈ গৈছে-

জয় জয় নৃপবৰ দুৰ্লভনাৰায়ণ ৰাজা

কমতাপুৰে ভৈলা বীৰবৰ।

সপুত্ৰবান্ধবে যেবে সুখে ৰাজ্য

কৰতেনাক

জীৱতেনাক সহস্ৰ বৎসৰ।।

তাহান ৰাজ্যত থিত সবৰ্জন মনোনীত

অশ্বমেধ পৰ্ব মধ্যে সাৰ।

বিপ্ৰ হৰিবৰ কবি হৰিৰ (গৌৰীৰ?) চৰণ

সেৱি

পদবন্ধে কৰিলো প্ৰচাৰ।।

বিভিন্ন ইতিহাসবিদ আৰু সাহিত্যৰ

বুৰঞ্জীকাৰসকলৰ মাজত এওঁৰ পৃষ্ঠপোষক

ৰজা দুৰ্লভনাৰায়ণৰ

সময়সীমা সম্পৰ্কে মতবিৰোধ আছে।

তথাপিতো সকলো দিশ চালি-

জাৰি চাই এওঁক চতুৰ্দশ শতিকাৰ

প্ৰথমাৰ্ধত থাপন কৰিব পাৰি।

হৰিবৰ বিপ্ৰই জৈমিনীয় মহাভাৰতৰ

অশ্বমেধ পৰ্বৰ দ্বাদশ অধ্যায়ৰ

পৰা ষটচত্বাবিংশ (১২শ-৪৬শ)

অধ্যায়লৈ বৰ্ণিত

কাহিনীকে বিষয়বস্তু

হিচাপে লৈ তিনিখন কাব্য

ৰচনা কৰিছে। সেইকেইখন হ’ল- ‘লৱ-কুশৰ

যুদ্ধ’, ‘বব্ৰুবাহনৰ যুদ্ধ’ আৰু ‘তাম্ৰধ্বজৰ যুদ্ধ’।

মূল গ্ৰন্থখনত অশ্বমেধ পৰ্বত যজ্ঞৰ

ঘোঁৰা অনুসৰণ কৰি যোৱা অজুৰ্নৰ লগত

বব্ৰুবাহনৰ যুদ্ধৰ বৰ্ণনাৰ মাজতে লৱ কুশৰ

লগত ৰামচন্দ্ৰৰ যুদ্ধৰ কথা তুলনাৰ

ছলেৰে বৰ্ণনা কৰা হৈছে।

জন্মেজয়ে সেই বিষয়ে বহল প্ৰশ্ন কৰাত

জৈমিনী ঋষিয়ে সেই ছলতে ৰাৱণ

বধৰ পিছৰে পৰা ৰামকথা চমুকৈ আৰম্ভ

কৰি ৰাম আৰু কুশৰ যুদ্ধ

কথা বিস্তৃতভাৱে বৰ্ণনা কৰিছে।

হৰিবৰ বিপ্ৰৰ ‘লৱ-কুশৰ যুদ্ধ’ কাব্যত

কবিয়ে ব্যক্ত কৰিছে-

দুয়ো কথা শুনিবাৰ মোৰ মনে লাগে।

তথাপিতো ৰাম-কথা কহিয়োক

আগে।।

আকৌ এঠাইত কৈছে-

অজুৰ্নৰ যুদ্ধ আছোক এখনে

পাছে কহোঁ সিটো কথা।

ইয়াৰ পৰাই প্ৰমাণ হয় যে এইখন

কবিজনাৰ প্ৰথম কাব্য। এইখন কাব্যৰ

বৰ্ণনাত কবিয়ে মূলৰ পৰা বৰ বিশেষ

আঁতৰি যোৱা নাই যদিও ঠাই

বিশেষে বহু কথা সংক্ষেপ কৰিছে।

স্মৰণযোগ্য যে-

কাহাৰো হৰিষ পদে শ্লোক এক গৈল।

কাহাৰো হৰিষ বিশ্ৰিত লম্ভা থৈল।।

সৱাৰো আনিয়া সাৰ বিপ্ৰ হৰিবৰ।

বোলে অশ্বমেধ-যজ্ঞ পদ ৰুচিকৰ।।

জৈমিনীয় মহাভাৰতৰ অশ্বমেধ পৰ্বত

২৫শ-৩৬শ অধ্যায়ত বৰ্ণিত এই

কাহিনী ভাগক আধাৰ

হিচাপে লৈ ৰচনা কৰা ‘লৱ-কুশৰ যুদ্ধ’

কাব্যতো প্ৰায়খিনি কথা মূলৰ

সৈতে একেই ৰাখিছে। ৰামৰ

লংকা বিজয়ৰ পৰা অযোধ্যালৈ গমন,

সীতাৰ অগ্নি পৰীক্ষা, ৰামৰ সপোন,

সীতাৰ পুংসৱন সংস্কাৰ, সীতাক

পৰিত্যাগ, বাল্মীকিৰ আগমন

আশ্ৰমলৈ গমন, লৱ-কুশৰ জন্ম, বাল্মীকিৰ

দ্বাৰা শিক্ষাদান, ৰামৰ অশ্বমেধ

যজ্ঞৰ ঘোঁৰা আশ্ৰমত প্ৰৱেশ, শেষত কুশৰ

সৈতে ৰামৰ যুদ্ধ আৰু পতন, লৱৰ

দ্বাৰা হনুমান আদিক সীতাৰ

ওচৰলৈ আনয়ন, সীতাৰ

দ্বাৰা তেওঁলোকৰ মুক্তি, বাল্মীকিৰ

আগমন আৰু অমৃতময়

জলেৰে সকলোৰে জীৱন দান, ৰাম

আদিৰ অযোধ্যালৈ প্ৰত্যাগমন

আদি কাহিনী এই কাব্যখনত

বৰ্ণনা কৰা হৈছে। অৱশ্যে মূলত

থকা সীতা আৰু লৱ-কুশৰ অযোধ্যাগমন

আৰু ৰামৰ অশ্বমেধ যজ্ঞ সম্পন্ন

কৰাটো কবিয়ে উল্লেখ কৰা নাই।

কবিজনাই এই কাহিনীভাগ

বৰ্ণনা কৰোঁতে সৰু সুৰা কথাৰ সামান্য

সালসলনি ঘটাইছে। যেনে- লৱ-কুশৰ

হাতত ৰাম আদিৰ পতনৰ পাছত

সিহঁতে ৰাম-লক্ষণৰ আ-অলংকাৰ

পৰিধান কৰা কথাটো মূলত নাই। ঠিক

সেইদৰে সীতাৰ পুংসৱন উৎসৱত ‘সুৱণৰ্ৰ

থালে সীতা গভৰ্ক ঢাকিলা।’

আদি কবিৰ নিজস্ব সৃষ্টি।

মুঠতে কবিয়ে অসমীয়া পাঠক-

শ্ৰোতাৰ উপযোগীকৈ কাহিনীভাগ

তুলি ধৰাত সাৰ্থক হৈছে।

একেখন মূল পুথিৰ ১২-১৫শ অধ্যায় আৰু

৩৭-৪০শ অধ্যায়ৰ কথাবস্তুৰে হৰিবৰ

বিপ্ৰই ৰচনা কৰে ‘বব্ৰুবাহনৰ যুদ্ধ’

কাব্যখনি। অৱশ্যে মূলত

নামটো ‘বভ্ৰবাহন’ বুলিহে আছে।

কাহিনী বৰ্ণনা কৰাৰ স্বাৰ্থত গ্ৰহণ

বৰ্জন সংক্ষিপ্তকৰণ আৰু

বিস্তৃতকৰণেৰে কবিয়ে মূল কাহিনীৰ

পৰা সাৰভাগ গ্ৰহণ কৰি এই কাব্যখন

ৰচনা কৰিছে। মুঠ ৬০৫টা পদত ৰচিত এই

কাব্যখনিত যুধিষ্ঠিৰৰ অশ্বমেধ যজ্ঞৰ

ঘোঁৰা অনুসৰণ কৰি অৰ্জুনৰ মণিপুৰত

প্ৰৱেশ, বব্ৰুবাহনৰ সৈতে যুদ্ধ, যুদ্ধত

অৰ্জুনৰ পৰাজয় আৰু মৃত্যু, মাতৃৰ

কথা মতে পাতালৰ

পৰা সঞ্জীৱনী মণি সংগ্ৰহ

কৰি আনি অৰ্জুন-বৃষকেতুক জীৱন দান-

দিয়া এই প্ৰধান ঘটনাবোৰৰ লগত

বিভিন্ন আনুষংগিক কথা সংযোগ

কৰি গোটেই কাহিনীভাগ

বৰ্ণনা কৰিছে। হৰিবৰ বিপ্ৰৰ কাব্যত

অৰ্জুনে শোকত কাতৰ হোৱা মণিপুৰৰ

বিজয়োৎসৱৰ বৰ্ণনা আদিত কবিজনাৰ

মৌলিক প্ৰতিভাৰ স্বাক্ষৰ

জিলিকি আছে। সেই বাবেই ড°

মহেশ্বৰ নেওগে মন্তব্য কৰিছে যে-

‘অৰ্জুনৰ শোক গাথা ৰচনাত

কবি কৃতকাৰ্য হৈছে।’

কবিজনাৰ তৃতীয়খন কাব্যও একে মূলৰ

পৰা আহৰণ কৰা বিষয়বস্তুৰে ৰচিত এখন

যুদ্ধ কাব্য। মণিপুৰৰ পৰা যজ্ঞৰ

ঘোঁৰা লৈ মাধৱ আৰু অজুৰ্ন ময়ূৰধ্বজ

ৰজাৰ ৰাজ্য বাণপুৰত প্ৰৱেশ কৰে।

তাতে ময়ূৰধ্বজৰ পুত্ৰ

তাম্ৰধ্বজে ঘোঁৰা ধৰে।

ময়ূৰধ্বজে ইতিমধ্যে ছটা অশ্বমেধ যজ্ঞ

শেষ কৰি সপ্তমটোৰ

বাবে ঘোঁৰা মেলিছিল।

ইয়াতে তাম্ৰধ্বজৰ লগত অনিৰুদ্ধ,

বৃষকেতু, সাত্যকি, বব্ৰুবাহন আৰু কৃষ্ণ-

অৰ্জুনৰ যুদ্ধ হয়। যুদ্ধত সকলো পৰাস্ত হয় আৰু

মূৰ্ছা যায়। শেষত কৃষ্ণ অৰ্জুনে ব্ৰাহ্মণ-

শিষ্যৰ বেশ ধৰি ময়ূৰধ্বজ ৰজাৰ পৰা যুদ্ধৰ

ঘোঁৰা মুকলি কৰে।

হৰিবৰ বিপ্ৰৰ তিনিওখন

কাব্যতে তেওঁৰ কবি প্ৰতিভাৰ

স্বাক্ষৰ প্ৰতিভাত হৈ উঠিছে। এওঁৰ

ভাষা আৰু ৰচনাশৈলী সৰস আৰু

প্ৰাঞ্জল তথা সাৱলীল।

কবিয়ে য’তেই সুৰুঙা পাইছে তাতেই

নিজা কথা সংযোগ

কৰি কাব্যকেইখনৰ

ৰমণীয়তা তথা আকৰ্ষণীয়তা বৃদ্ধি

কৰিছ

লিখনি তথা বিষয়বস্তু অধিক প্ৰাঞ্জল

আৰু মনোগ্ৰাহী কৰাৰ

উদ্দেশ্যে বিভিন্ন অলংকাৰ প্ৰয়োগ

কৰিছে। যেনে-

হৃদয়ত পৰি বীৰে দুই হাতে আটে।

বলৱনত নাৰী যেন বেসুৱাৰ বাটে।।

(বব্ৰুবাহনৰ যুদ্ধ)

হস্তীৰ আগত যেন কদলীৰ পখা।

(তাম্রধবজৰ যুদ্ধ)

লোণ নাৱ তল গৈল আঙ্গুলিক চাখা।

(লৱ-কুশৰ যুদ্ধ)

ঠিক

সেইদৰে অসমীয়া ঘৰুৱা জতুৱা ঠাঁচৰ

ব্যৱহাৰে এওঁৰ ভাষা অধিক প্ৰাঞ্জল

কৰি তুলিছে, যেনে-

‘হস্তীৰো পিছলে পাৱ

সুজানে বুডাবে নাৱ।'(বব্ৰুবাহনৰ যুদ্ধ,)

‘উগাৰ চাৰস’ (লৱ-কুশৰ যুদ্ধ), ‘কটকটায়

ঘাৰ’ (বব্ৰুবাহনৰ যুদ্ধ)। অসমীয়া সমাজৰ

লোকাচাৰ, লোকবিশ্বাস

আদিৰো প্ৰয়োগ এই কাব্যকেইখনত

বিদ্যমান। পদ, দুলড়ী, ঝুমুৰী আৰু ছবি ছন্দৰ

সুব্যৱহাৰেৰে এওঁ প্ৰাক্-শংকৰী যুগৰ

এজন শ্ৰেষ্ঠ কবি হিচাপে চিহ্নিত

হৈছে। প্ৰণিধানযোগ্য যে এই

তিনিওখন কাব্যতে তৰুণ তেজৰ

বিজয়ী গাথা ঘোষিত হৈছে।

সেইবাবেই সত্যেন্দ্ৰনাথ শৰ্মাই এই

কাব্য তিনিওখনক ‘তৰুণ প্ৰশস্তিমূলক

কাব্য’ বুলি অভিহিত কৰিছে।

আনহাতে বধ কাব্য শ্ৰেণীৰ পথ প্ৰদৰ্শক

বুলিও এওঁক চিহ্নিত কৰিব পাৰি।